Ustawa Zgromadzenia Reprezentantów
Wolnego Miasta Krakowa

z dnia 10 marca 1817 r.

Prawo uchylające podatki akcyzowe
od artykułów pierwszej potrzeby, a stanowiące inne

Dziennik Rozporządzeń Rządowych Wolnego, Niepodległego
i Ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu z 1817 r.

Nr 804 DGS

My, Prezes i senatorowie Wolnego, Niepodległego
i Ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu.

Wszem, wobec i każdemu z osobna, komu o tym wiedzieć należy, a mianowicie obywatelom i mieszkańcom Wolnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu wiadomo czynimy, iż na posiedzeniu Zgromadzenia Reprezentantów w dniu 10 marca br. odbytym, stosownie do wniesionego i w myśl art. XI. Konstytucji poprzednio od Senatu przyjętego projektu uchwalone zostało jednomyślnością:

Prawo uchylające podatki akcyzowe od artykułów pierwszej potrzeby a stanowiące inne.

My, Zgromadzenie Prawodawcze Wolnego, Niepodległego
i Ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu.

Zważając iż uchylenie podatków akcyzowych od artykułów pierwszej potrzeby za istnienia poprzednich rządów postanowionych, jako w egzekucji przykrych, zgodnym jest z dobrem Kraju i powszechnym życzeniem mieszkańców Wolnego Miasta Krakowa, stosownie do projektu wedle art. XI. Konstytucji, poprzedniczo przez Senat Rządzący roztrząśnionego i przyjętego, tym samym do wprowadzenia pod deliberację Zgromadzenia Reprezentantów kwalifikowanego, stanowimy, co następuje.

Art. 1.

Z dniem 1 czerwca 1817 r. ustają tak w mieście Krakowie tudzież w miasteczkach okręgowych Chrzanowie i Nowej Górze, jako też i całym Kraju Wolnego Miasta

Krakowa i Jego Okręgu, podatki akcyzowe, jako to: podatek konsumpcyjny od mięsa i piwa, pobór od rzezi bydła po wsiach i pobór wielkorządowy sucha taxa zwany (z zastrzeżeniem jednak co do ostatniego poboru praw Zgromadzenia Księży Kanoników Lateraneńskich przy kościele Bożego Ciała na Kazimierzu przy Krakowie będących, z którymi w tej mierze rząd oddzielny układ zrobić obowiązanym będzie). A w tej epoce przy utrzymaniu opłaty od wódki i miodu tudzież trunków zagranicznych na wewnętrzną miasta Krakowa i miasteczek okręgowych potrzebę przeznaczonych, pod imieniem czopowego miejskiego i skarbowego znanej, i podwyższeniu opłaty rzeczonej od wspomnionych dopiero trunków zagranicznych do 11. groszy i ¼ od każdego garca skonsumować się mającego, wyjąwszy arak, od którego opłata porównana być ma z okowitą; zaprowadzonym być ma podatek osobisty względnie klas poniżej wyszczególnionych.

[hasła: Wolne Miasto Kraków, podatek akcyzowy, podatek konsumpcyjny, opłata od rzezi bydła, sucha taksa, opłata od wyrobu alkoholu, czopowe]

Art. 2.

Ponieważ uchylenie poborów akcyzowych w artykule poprzedzającym wytkniętych, jedynie dla ochronienia ludu od przykrości, nie zaś dla zrządzenia uszczerbku w Skarbie, uchwala się, suma przeto brakująca do zapełnienia funduszu potrzebom krajowym, wedle przyjętego już przez nas budżetu na rok 1817/1818 odpowiedzieć mającego, winna będzie być zastąpiona podatkiem osobistym. W tym więc celu.

[hasła: Skarb Publiczny, podatek akcyzowy, budżet Wolnego Miasta Krakowa, podatek osobisty]

Art. 3.

Ludność cała Wolnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu, z wyłączeniem jednak włościan nie właścicieli, winna być podzieloną na dziewięć klas następujących:

Klasa I

Opłacająca podatek osobisty – jak jeden.

1. Tandeciarze starego żelaziwa, krajek i innych tym podobnych sprzętów.

2. Oficjaliści i słudzy urzędowi płatni ze Skarbu od 200 do 500 złp rocznie.

3. Czeladź niewyzwolona rzemieślnicza.

4. Czeladź handlowa i kramarska.

5. Czeladź niewyzwolona przekupniów znacznych żywności.

Klasa II

Opłacająca podatek osobisty – jak dwa.

1. Właściciele dziedzicznej ziemi i wieczni dzierżawcy pańszczyzny nie robiący, od jednego do dziesięciu morgów chełmińskich posiadający.

2. Organiści, kantorowie i nauczyciele parafialni po miasteczkach i wsiach.

3. Służący obojej płci w mieście u kupców, rękodzielników, fabrykantów, artystów, rzemieślników, dwóch lub więcej czeladzi trzymających, traktierów i oberżystów, jako to: izdebne , kuchenne, parobcy, stróże.

4. Kuchty dworskie w nauce przy kuchniach służący.

5. Szynkarze i szynkarki służące na wsiach lub w miasteczkach, i przekupki stragowe tarnże.

6. Przekupnie i przekupki kramikowe i strażowe z chlebem, bułkami, kiełbasami, serem, masłem, jajami, drewkami, węglami, drobiem i zieleniną siedzące.

7. Garkuchnie po stragach utrzymujący.

8. Rzemieślnicy na wsiach robiący.

9. Dzieci czternaście lat skończonych mające, rodziców klasy 3, 4 i 5-tej.

10. Serwaki, czyli muzykanci po karczmach grający.

11. Tkacze, knapy i drelicharze po wsiach.

Klasa III

Opłacająca podatek osobisty – jak cztery.

1. Właściciele dziedziczni ziemi i wieczni dzierżawcy, około włoki chełmińskiej jednej aż do dwóch posiadający.

2. Dzierżawcy od dwóch do czterech włok gruntu trzymający.

3. Oficjaliści i słudzy urzędowi płatni ze Skarbu od 501 do 1000 złp z pełna.

4. Nauczyciele szkół parafialnych i w mieście.

5. Oficjaliści ekonomiczni pojedynczych folwarków.

6. Organiści, kantorowie, zakrystiani, i inni tym podobni słudzy kościelni w mieście.

7. Rzemieślnicy na miasteczkach lub w mieście bez czeladzi albo o jednym pomocniku rzemiosło prowadzącym i faktorowie.

8. Młynarze po wsiach.

9. Czeladź wyzwolona rzemieślnicza.

10. Czeladź niewyzwolona w handlach kupieckich: przy fabrykantach, rękodzielnikach i artystach.

11. Czeladź wyzwolona przekupniów znacznych żywności.

12. Uczniowie w aptekach.

13. Tandeciarze starych sukien w kramikach sprzedawanych lub po ulicach roznoszonych.

14. Służący niżsi dworscy obojej płci, jako to: gospodynie lub szafarki, garderobiany, praczki, lokaje, stangreci, masztalerze, strzelcy, kucharze niewyzwoleni, murgrabiowie czyli dozorcy domów, ogrodnicy, którzy prócz ordynarii niżej 200. złp rocznie są płatnymi, tudzież ogrodnicy warzywni ogrody pod miastem mający, jako na Czarnej Wsi, Krowodrzy itd.

15. Kelnerzy u traktierów i oberżystów.

16. Akuszerki approbowane na wsiach i w miasteczkach praktykujące.

17. Szynkarki i szynkarze, służący do szynków w mieście.

18. Przekupki i przekupnie, kramikowe, stragowe tudzież olejarze i owocarze w mieście.

19. Praczki tą profesją utrzymujące się w mieście.

20. Tkacze, knapy i drelicharze po miasteczkach.

21. Pasztetnicy, którzy nie utrzymują szynku, likierów, cukierni ani żadnych trunków.

22. Dzieci obojej płci mające lat czternaście skończonych, rodziców klasą 6. i 7. objętych.

Klasa IV

Opłacająca podatek osobisty – jak dwanaście.

1. Dzierżawcy ziemscy jeden folwark dzierżawiący.

2. Księża wikariusze przy plebaniach na wsiach i miasteczkach.

3. Porucznicy i podporucznicy Milicji.

4. Oficjaliści i urzędnicy płatni ze Skarbu od 1001 do 3000 złp rocznie.

5. Profesorowie szkół niższych, wydziałowymi zwanych.

6. Dyrektorowie młodzieży przy szkołach i korepetytorowie od klasy piątej gimnazjalnej poczynając, aż do najwyższych nauk w Szkole Głównej dawanych.

7. Metrowie języków po domach lekcje prywatne dający tudzież metrowie muzyki, fechmistrze, tancmistrze i berejtery.

8. Oficjaliści ekonomiczni dwóch folwarków.

9. Służący wyżsi dworscy, jako to: panny, kamerdynerowie, piwniczni, szafarze, leśniczowie, ochmistrzynie do rządu kobiet i ogrodnicy, wyższą nad 200 złp płacę oprócz ordynaryi rocznie pobierający.

10. Rzemieślnicy nie więcej jak dwóch czeladzi utrzymujący.

11. Winiarze wszyscy w ogólności.

12. Miodziarze w cudzych miodosytniach wyrabiający.

13. Czeladź wyzwolona kupiecka w handlach cząstkowych i im równych.

14. Czeladź niewyzwolona kupców hurtowych.

15. Czeladź wyzwolona u fabrykantów, rękodzielników i artystów.

16. Subiekta wyzwolone u aptekarzy.

17. Arendarze karczem, pachtów, mostów, przewozów i młynów na wsiach.

18. Garkuchnicy i śniadanie dający.

19. Artyści dramatyczni i baletnicy.

20. Botanista, czyli ogrodnik, i mechanik akademicki.

21. Konowali examinowani i weterynarze.

22. Tkacze, knapi i drelicharze w miastach.

23. Dzieci obojej płci właścicieli dóbr ziemskich czternaście lat mające, rodziców klasami 8-mą i 9-tą objętych.

24. Furmani i fiakry.

25. Szynkarze i szynkarki na siebie szynkujące drugiego rzędu.

Klasa V

Opłacająca podatek osobisty – jak dwadzieścia.

1. Dzierżawcy dwóch folwarków tudzież właściciele domów drewnianych niewjezdnych w mieście i na przedmieściach

2. Prałaci i kanonicy kolegiat tudzież kanonicy noszący dystynktoria honorowe.

3. Księża dziekani urzędu biskupiego, czyli wizytatorowie plebanii.

4. Księża plebani parafii wiejskich tudzież plebani Ritus Graeci i pastorowie ewangeliccy.

5. Księża wikariuszowie katedralni, kolegialni i wszelkiego tytułu, księża świeccy niższego duchowieństwa przy kościołach i seminariach obowiązki lub zwierzchność sprawujący.

6. Urzędnicy bezpłatnie od Skarbu i stron interessowanych funkcje sprawujący, jako to: sędziowie pokoju i wójtowie gmin.

7. Oficjaliści rządowi funkcje administracyjne, polityczne, sądowe i skarbowe sprawujący, z płacą 3001 złp i wyżej rocznie ze Skarbu pobieraną.

8. Notariusze i urzędnicy egzekucyjni sądowi.

9. Kapitani od Milicji.

10. Guwernerowie i guwernantki w domach prywatnych.

11. Krajowcy pensje utrzymujący.

12. Oficjaliści wyżsi dworscy, jako to: sekretarze, marszałkowie, koniuszowie.

13. Kramarze do Kongregacji Kupieckiej nienależący, drobny handel wiodący.

14. Rzemieślnicy od trzech do pięciu czeladzi utrzymujący.

15. Lakiernicy i malarze nie-artyści olejnych obrazów nie malujący.

16. Akuszerki approbowane w mieście praktykujące.

17. Adiunkci Wydziałowi przy Senacie Rządzącym.

18. Młynarze po miasteczkach.

19. Szynkarze na siebie szynkujący pierwszego rzędu.

20. Mącznicy, krupnicy i jaglarze.

21. Miodziarze, to jest: właściciele miodosytniów w Mieście.

Klasa VI

Opłacająca podatku osobistego – jak trzydzieści.

1. Dzierżawcy trzymający trzy lub więcej folwarków.

2. Komendant Milicji.

3. Sędziowie Trybunału I-szej Instancji.

4. Profesorowie i nauczyciele szkół gimnazjalnych, emeryci w tychże jako też profesorowie extraordynaryjni Szkoły Głównej.

5. Artyści, jako to: malarze olejną miniaturą lub pastelami robiący, snycerze od kamienia, snycerze od drzewa, sztukaterowie, muzycy, architekci, hydraulicy, mechanicy, maszyniści, drukarze, miernicy.

6. Bibliopole czyli księgarze.

7. Rękodzielnicy i fabrykanci ku wygodzie służący, jako to: garbarze, sukiennicy, tkacze bawełniani, kapelusznicy, hutnicy, mydlarze, kotlarze, farbiarze, ludwisarze, zduny znaczne, organmistrze i instrumentyści, papiernicy, saletrzarze itp.

8. Oficjaliści handlowi, jako to: dysponenci, buchalterowie, kasjerowie, komisanci u bankierów i kupców.

9. Prowizorowie aptek.

10. Czeladź wyzwolona u hurtowników

11. Kupcy na miasteczkach handel prowadzący.

12. Ekonomowie więcej jak dwóch folwarków.

13. Utrzymujący kawiarnie i bilardy.

14. Handlarze bydła i zboża.

15. Drwale składy drzewa na handel utrzymujący.

16. Szyprowie.

17. Młynarze od Skarbu młyny dzierżawiący.

18. Rzeźnicy, rybacy i piekarze.

19. Traktierowie w Rynku i pryncypalnych ulicach.

20. Właściciele domów murowanych, bez żadnej włości ziemskiej i profesji miejskiej będący.

21. Fabrykanci gorzelniani i dzierżawcy gorzelniów.

Klasa VII

Opłacająca podatku osobistego – jak czterdzieści.

1. Właściciele dziedziczni jednej wioski.

2. Księża prałaci i kanonicy katedralni.

3. Sędziowie Trybunału Apelacyjnego.

4. Przełożeni klasztorów obojej płci dochody mających.

5. Cudzodziemcy utrzymujący pensje obojej płci.

6. Magistrowie chirurgii praktykujący.

7. Aptekarze w mieście i Okręgu oficyny mający.

8. Kupcy cząstkowi wszelkich materiałów i fabrykatów tudzież kupcy handlujący strojami gotowymi obojej płci; magazyn meblów na handel wystawiający, cukiernicy w sklepach sprzedający.

9. Entreprenerowie drukarni i redaktorowie pism periodycznych.

10. Oberżyści po przedmieściach.

11. Piwowarowie w cudzych browarach wyrabiający.

12. Doktorowie medycyny na prowincji mieszkający.

13 Lokatorowie krajowcy od 500 do 1000 złp komornego płacący, nie mający żadnego kunsztu, handlu, ani profesji w mieście, jako też lokatorowie tego gatunku nie płacący czynszu i z własnego funduszu utrzymujący się.

Klasa VIII

Opłacająca podatku osobistego – jak sześćdziesiąt.

1. Właściciele ziemscy dwie wiosek posiadający.

2. Senatorowie i sekretarz Senatu.

3. Prezes Trybunału I Instancji.

4. Księża infułaci i opaci.

5. Rektor Akademii.

6. Doktorowie medycyny w mieście praktykujący i mieszkający.

7. Patronowie przy Trybunałach.

8. Piwowarowie, właściciele browarów w miastach.

9. Komisarze kluczowi w dobrach prywatnych i plenipotenci nadworni u oby- watelów.

10. Fabrykanci i rękodzielnicy zbytkowi służący, jako to: jubilerowie, złotnicy, zegarmistrze, paśnicy, fabrykanci powozów paradnych, fabrykanci szkła przedniego, dystyllatorowie likworów drogich, tkacze bławatni itp.

11. Entreprenerowie łazienek.

12. Ziemianie właściciele dóbr, a razem domów, pałaców, ogrodów w mieście lub jego przedmieściach.

13. Lokatorowie 1000 złp przeszło płacący komornego, bez żadnej profesji, handlu lub funkcji będący.

Klasa IX

Opłacająca podatku osobistego – jak sto.

1 Prezes Senatu Rządzącego.

2 Biskup diecezji krakowskiej.

3 Właściciele ziemi, trzy lub więcej wiosek posiadający.

4 Prezes Sądu Apelacyjnego.

5 Kupcy hurtowni.

6 Entreprenerowie teatrów i balów.

7 Oberżyści w mieście.

8 Bankierowie.

9 Liweranci rządowi.

10 Wekslarze handlem monet trudniący się.

[hasła: podatek osobisty, klasy podatkowe, ludność Wolnego Miasta Krakowa, służący, czeladnicy, rzemieślnicy, profesorowie, urzędnicy, notariusze, artyści, księgarze, milicjanci, czeladnicy, kupcy,

młynarze, księża, sędziowie, aptekarze, Senat Rządzący, Trybunał I Instancji, rektor Akademii Krakowskiej, biskup krakowski, właściciele dóbr ziemskich, lekarze, adwokaci]

Art. 4.

Ponieważ zaś z oddzielnego dopiero spisu wyraźnie w tym zamiarze sporządzić się mającego okazać się może, jak liczna będzie każda z tych klas, i jak wiele każda z nich w szczególności będzie mogła złożyć podatku osobistego, stanowimy przeto ogólny stosunek klasy jednej do drugiej taki, iż pierwsza klasa ma opłacać jak jeden, druga jak dwa, trzecia jak cztery, czwarta jak dwanaście, piąta jak dwadzieścia, szósta jak trzydzieści, siódma jak czterdzieści, ósma jak sześćdziesiąt, dziewiąta jak sto, i w tym stosunku ilość na zastąpienie defficit skarbowego, tudzież wynagrodzenie niedoboru, jaki by się mógł w wykonaniu niniejszego prawa okazać, w sumie pięćdziesiąt osiem tysięcy złp oznaczamy.

[hasła: podatek osobisty, klasy podatkowe]

Art. 5.

Od podatku osobistego uwalniamy:

a) Wyrobników w mieście żadnej własności niemających.

b) Służących obojej płci w miasteczkach i wsiach, u rzemieślników i oficjalistów niższych ekonomicznych, tudzież w mieście u rzemieślników bez czeladzi, albo o jednym tylko pomocniku robiących.

c) Dzieci obojej płci czternaście lat skończonych mające, rodziców klasą pierwszą i drugą objętych.

d) Żony kontrybuentów oddzielnej od męża profesji nie mające, ani oddzielnym jakim majątkiem nie rządzące.

e) Dzieci nie liczące skończonych lat czternastu wieku swego, przy rodzicach lub opiekunach zostające, a własnego jakiego majątku nie posiadające.

f) Młodzież z zagranicy na nauki do Kraju tutejszego przybywającą.

g) Wszelkiego stanu osoby zagraniczne, na czas dla interesów prywatnych lub wykonywania poleceń władz swoich respective Krajów bawiące.

h) Klasztory płci obojej z jałmużny żyjące lub szpitale utrzymujące.

i) Milicjantów, żandarmów, podoficerów Milicji i Żandarmerii, jeżeli do jakiej innej klasy nie znajdują się z profesji lub własności kwalifikowanymi.

k) Osoby w Domu Schronienia Ubogich i szpitalach znajdujące się, które są z jałmużny lub dochodów funduszowych utrzymywanymi.

l) Więźniów w Domach Kary i Poprawy znajdujących się, przez czas ich tamże zostawania.

[hasła: podatek osobisty, wyrobnicy, studenci, obcokrajowcy, milicjanci, zakonnicy, ubodzy, więźniowie]

Art. 6.

Osoba w dwóch lub więcej klasach wedle powyższych przepisów z osobistej własności mieścić się mogąca, z jednej tylko klasy do podatku osobistego pociągnioną bydź powinna, lecz z najwyższej, do jakiej tylko wedle własności swoich pociąganą być może.

[hasła: podatek osobisty, klasy podatkowe]

Art. 7.

Z dniem w artykule pierwszym do ustania poborów akcyzowych oznaczonym dowóz wszelkich artykułów żywności niniejszym prawem od opłaty uwolnionych będzie każdemu do miasta Krakowa i miasteczek okręgowych wolnym, z zastrzeżeniem tylko zachowania przepisów policyjnych.

[hasła: podatek akcyzowy, żywność, przepisy policyjne]

Art. 8.

Senat oznaczy termina spisów i poboru podatku osobistego, urządzi sposób wykonania niniejszej ustawy i przedsięweźmie środki do zabezpieczenia i upewnienia wpływu rzeczonego podatku.

[hasła: Senat Rządzący, podatek osobisty, wpływy podatkowe]

Postanowienie to jako prawo od dnia 1 czerwca 1817 r. obowiązujące, od Prezesa Zgromadzenia Prawodawczego wraz z asesorami i sekretarzem podpisane, do ksiąg obrad naszych wciągnąć, a Senatowi Rządzącemu do ogłoszenia przesłać polecamy.

Uchwalono jednomyślnie na Zgromadzeniu Prawodawczym dnia 10 marca 1817 r.

(Podpisano) Kajetan Ozdoba Florkiewicz – Prezes. (podpisano) Józef Leliwa

Gołuchowski – asesor pierwszy. (podpisano) Jan Kanty Krzyżanowski – asesor drugi.

(podpisano) Ignacy Ostaszewski – reprezentant gminy Bobrek, sekretarz Sejmu.

(L.S.)

Zalecamy przeto i rozkazujemy, ażeby uchwała ta jako prawo obowiązujące uważaną i od kogo należy dopełnioną była; dla podania zaś do publicznej wiadomości umieścić ją w Dzienniku Rozporządzeń Rządowych rozkazaliśmy.

Działo się na posiedzeniu Senatu w Krakowie, dnia 19 marca 1817 r.

(podpisano) Wodzicki – Prezes Senatu Rządzącego.

(podpisano) Mieroszewski – sekretarz generalny Senatu.