Ustawa Zgromadzenia Reprezentantów
Wolnego Miasta Krakowa

z dnia 18 września 1833 r.

Prawo o Towarzystwie Emerytalnym

Dziennik Praw Wolnego Miasta Krakowa z 1833 r.

Nr 6337 DGS

My, Prezes i senatorowie Wolnego, Niepodległego
i ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu.

Wszem, wobec i każdemu z osobna, komu o tym wiedzieć należy, a mianowicie mieszkańcom Wolnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu wiadomo czynimy, iż na posiedzeniu Zgromadzenia Reprezentantów w dn. 18 września br. odbytym, stosownie do przesłanego od Senatu projektu, zapadła uchwała, mocą której toż Zgromadzenie Reprezentantów chcąc w przyzwoitym sposobie nagrodzić prace urzędników w kraju tutejszym wysłużonych , a razem przyjść w pomoc pozostałym po tychże urzędnikach wdowom, jako też zapewnić należne wychowanie osieroconym dzieciom, postanowiło i stanowi, co następuje:

Tytuł I

Zawiązanie Towarzystwa Emerytalnego.

Art. 1.

Każda osoba pobierająca stałą pensję z Skarbu Publicznego większą nad 100 złp. rocznie, z wyłączeniem pobierających pensje wysłużone, należeć ma do Towarzystwa Emerytalnego.

[hasła: Skarb Publiczny, wynagrodzenie za pracę, Towarzystwo Emerytalne]

Art. 2.

Fundusze Towarzystwa składać się będą:

a) Z procentu potrąconego od płacy etatowej urzędników, profesorów, oficerów, oficjalistów i żołnierzy jakiejkolwiek bądź rangi.

b) Z dochodów przypadkowych, jako to: z ofiar, darowizn, legatów dobrowolnie na korzyść Towarzystwa zapisanych lub zapisać się mogących.

c) Z sum budżetem krajowym na rok 1833/34 na pensje emerytalne dla urzędników i profesorów tudzież pozostałych po nich wdów przeznaczonych, z tym wyraźnym zastrzeżeniem, że suma rzeczonym budżetem na pensje emerytalne dla profesorów i pozostałych po nich wdów przeznaczona, dla innych osób użytą być nie może.

[hasła: wynagrodzenie za pracę, Towarzystwo Emerytalne, budżet, urzędnicy, profesorowie, oficerowie, darowizna, legat, wdowa]

Art. 3.

Sumy na pensje emerytalne budżetem na rok 1833/34 wyznaczone, będą przez lat dziewięć wpływać do funduszu emerytalnego, i co by od opłaty emerytur pozostało, na stały fundusz Towarzystwa przeznacza się.

[hasła: Towarzystwo Emerytalne, emerytury, fundusz emerytalny]

Art. 4.

Procent coroczny po złp. 4 % urzędnikom dożywotnim a 2 % urzędnikom czasowym potrącanym będzie przy każdej miesięcznej wypłacie, począwszy z dn. 1 grudnia 1833 r., jako też od pensji do posad wakujących przywiązanych, na oszczędność przechodzących.

[hasła: urzędnicy dożywotni, urzędnicy czasowi, wynagrodzenie za pracę]

Art. 5.

Najwyższy dozór nad Kasą Stowarzyszenia mieć będzie Komisja Emerytalna, składająca się z jednego senatora, z jednego sędziego III Instancji, z jednego sędziego apelacyjnego, z jednego sędziego Trybunału I Instancji, z dwóch

profesorów, jednego z Uniwersytetu jednego zaś z Szkoły Licealnej lub Technicznej, których każda respective magistratura lub korporacja spomiędzy siebie wybierze, a na koniec z jednego oficera Milicji Krajowej, którego prezes Senatu lub jego zastępca do tej czynności powoła.

[hasła: Towarzystwo Emerytalne, Kasa Towarzystwa Emerytalnego, Komisja Emerytalna, Trybunał I Instancji, Sąd Apelacyjny, Sąd III Instancji, Uniwersytet Jagielloński, Milicja Krajowa, Senat Rządzący, Liceum św. Anny, Szkoła Techniczna]

Art. 6.

Pobór składki odbywać się będzie zaraz w Kasie Głównej, przy wypłacie każdomiesięcznej pensji w tym sposobie, że po potrąceniu z pensji należytego procentu, opłacającemu w rubryce na liście płacy na to oznaczonej zapisaną zostanie kwota potrącona, która to lista służyć będzie razem za pokwitowanie.

[hasła: Kasa Główna, wynagrodzenie za pracę, potrącenie]

Art. 7.

Komisja Emerytalna obowiązana będzie każdą pozostałość od wypłacanych corocznie pensji lokować na procent, albo w Banku Krajowym, jeżeli ten usta- nowionym będzie, albo na nieruchomościach w kraju tutejszym leżących, przy pewnej i niewątpliwej hipotece.

[hasła: Bank Krajowy Wolnego Miasta Krakowa, Komisja Emerytalna, hipoteka, oprocentowanie, wynagrodzenie za pracę]

Tytuł II

O pensjach emerytalnych i o wsparciu dla wdów i sierot

Art. 8.

Pensja emerytalna dzieli się na trzy. Pierwsza wyrównywa jednej trzeciej części pensji pobieranej, druga dwóm trzecim częściom, a ostatnia, czyli trzecia, całości pobieranej ostatniej w czasie urzędowania płacy.

[hasła: wynagrodzenie za pracę, emerytury]

Art. 9.

Do pierwszej klasy nadaje prawo 20 lat służby czynnej, do drugiej lat 30, do trzeciej lat 40 skończonych, którą uzyskujący płacę wysłużoną pełnił w kraju tym, rachując od epoki zaistnienia Rzeczypospolitej Krakowskiej, to jest od r. 1815. Komisarz Rządowy przy Instytutach Naukowych, profesorowie Uniwersytetu, Liceum i Szkoły Technicznej, tudzież pozostałe po nich wdowy, pobierać będą pensje wysłużone w stosunku takim, jaki tak co do wysłużonego czasu, jak i płacy nowy Statut Uniwersytetu przez Komisję Reorganizacyjną naznacza, równie jak i pod warunkami tymże Statutem wskazanymi. Urzędnicy Uniwersytetu i oficjaliści do stanu nauczy- cielskiego nienależący, w poborze emerytury porównanymi być mają z innymi kraju urzędnikami.

[hasła: wynagrodzenie za pracę, emerytury, Uniwersytet Jagielloński, Liceum św. Anny, Szkoła Techniczna, Komisja Reorganizacyjna, urzędnicy, nauczyciele, profesorowie, komisarz rządowy, wdowa]

Art. 10.

Oprócz szczególnych przypadków, które by urzędnika do dalszego pełnienia obowiązków zupełnie niezdatnym uczyniły, żaden z tychże bez względu na wysłużone lata nie będzie miał prawa domagać się płacy emerytalnej przed ukończonym rokiem 50-tym wieku swojego.

[hasła: emerytury, urzędnicy, lata pracy, niezdolność do pracy]

Art. 11.

Lata służby pod obcymi Rządami nie przyjmują się tylko o tyle, o ile poświęcone były dla dobra kraju lub Miasta tutejszego i tylko dwa lata za jeden.

[hasła: lata pracy]

Art. 12.

Gdyby jednak urzędnik, oficjalista itd. przed upłynieniem lat 20 służby nie z własnej winy popadł prawdziwemu kalectwu, lub stracił zdrowie tak dalece, iż z tego powodu nie byłby w stanie sprawować dalej publicznych obowiązków, w takim razie uzyska tąż samą pensję, jaka w nagrodę 20-sto letniej służby jest oznaczoną, choćby nie miał lat 50 skończonych. Gdyby podobny przypadek wydarzył się w dalszych latach służby, pensja udzieloną będzie w stosunku lat wysłużonych, bez względu ną niedojście zupełne do lat przez klasę drugą lub trzecią wymaganych, a to również

choćby opuszczający służbę nie miał lat 50 wieku skończonych; dowód niemożności dalszego służenia polegać będzie na urzędowym świadectwie naczelnego urzędnika Policji Lekarskiej, opartym na dostatecznym zgłębieniu, dokładnym przekonaniu się o stanie zdrowia, które to świadectwo, dla uzyskania swej mocy przez Senat Rządzący zatwierdzonym być winno. Do dobrodziejstwa tego należeć tylko mają sami urzędnicy, z wyłączeniem akcjonariuszów, to jest osób prywatnych do To- warzystwa przypuszczonych.

[hasła: lata pracy, niezdolność do pracy, urzędnicy, emerytury, Senat Rządzący, policja lekarska, Towarzystwo Emerytalne]

Art. 13.

Urzędnik czasowy, jak skoro udowodni, że przez ciągłe po sobie następujące wybory wysłużył część lat art. 9 oznaczonych, ma prawo do pensji emerytalnej w połowie takiej, jaka by należała emerytowi z dożywotnich urzędników klasy; jeżeliby zaś nie był na ciągle po sobie następujących wyborach potwierdzanym, natenczas w przerwie czasu urzędowania będzie mógł wnosić do Kasy Stowarzyszenia kwotę wprzód z pensji sobie potrącaną, które wnoszenie po dojściu lat służby w art. 9 przepisanych, nada mu prawo do pensji emerytalnej wyżej oznaczonej.

[hasła: lata pracy, urzędnicy, emerytury, Kasa Towarzystwa Emerytalnego, Towarzystwo Emerytalne, potrącenie]

Art. 14.

Ażeby mieć oznaczoną pensję wedle ostatniej etatowej płacy, potrzeba na posadzie tej zostawać przynajmniej rok jeden, w przeciwnym bowiem razie pensja rachuje się wedle stopy przedostatniej płacy; prawo jednak to stosuje się do samych urzędników, i w takim tylko razie prywatne osoby, w stosunku ostatniego jednorocznego opłaconego przez nich procentu pensję otrzymać by mogły, gdyby za upłynione lata tyle do Kasy Emerytalnej wniosły, ile potrzeba przez wszystkie lata na dorównanie opłaconego w ostatnim roku procentu

[hasła: lata pracy, urzędnicy, emerytury, Kasa Towarzystwa Emerytalnego]

Art. 15.

Urzędnik utraca prawo do emerytury:

a) Jeżeli się przed dosłużeniem lat 20 dobrowolnie oddalił, i po oddaleniu się więcej do służby nie wrócił.

b) Jeżeli wyrokiem sądowym wskazanym został na karę, która by pociągnęła za sobą utratę urzędu lub używania praw obywatelskich, albo li też jeżeli uchwałą Senatu

oddalony zostanie od urzędu; służyć mu będzie jedynie prawo pobierania procentu od takiej ilości kapitału, jaki wniósł przez ciąg swej służby do Kasy Towarzystwa; żona jednak jego lub dzieci zachowują prawo pobierania pensji w połowie, jakie on nabył z potrąceniem procentu po 4% od kapitału wniesionego przez urzędnika do Towarzystwa.

c) Kiedy wchodzi w służbę obcą lub sprawuje czynności obcego Rządu.

W wypadkach pozycjami a i c przewidzianych, żona lub dzieci urzędnika nabywają prawa do połowy pensji tej, którą on mógł wysłużyć.

[hasła: lata pracy, urzędnicy, emerytury, Senat Rządzący, Towarzystwo Emerytalne, Kasa Towarzystwa Emerytalnego, wdowa, potrącenie]

Art. 16.

Wdowy po urzędnikach, oficjalistach, słowem wszystkich do stowarzyszenia emerytalnego należących, którzy wysłużyli lata prawem niniejszym przepisane, i które weszły w związki małżeńskie nim urzędnik doszedł lat 50, mają prawo do połowy pensji, jaka by wedle zasad rozporządzeniem tym wskazanych mężom ich przypadała. Wdowy zaś po profesorach mają prawo do pensji w wypadkach i stosunku tym, jaki Statut Urządzający Uniwersytet Jagielloński w roku bieżącym przez Komisję Reorganizacyjną zaprowadzony oznaczył.

[hasła: Towarzystwo Emerytalne, urzędnicy, lata pracy, emerytury, Komisja Reorganizacyjna, wdowa, małżeństwo, profesorowie, Uniwersytet Jagielloński]

Art. 17.

Mają równie prawo do pensji emerytalnej wdowy po emerytach, jeżeli weszły z nimi w związki wtedy, kiedy ci jeszcze nie osiągnęli wieku lat 50 i zostawali w czynnej służbie.

[hasła: emerytury, małżeństwo, wdowa]

Art. 18.

Ma równie prawo żona urzędnika czasowego do emerytury, jeżeli zmarły jej mąż lat przynajmniej 20 koleją przez Reprezentację wybierany urzędy sprawował.

[hasła: emerytury, urzędnicy, małżeństwo, wdowa, Zgromadzenie Reprezentantów]

Art. 19.

Wdowa utraca pensję emerytalną, gdy pójdzie za mąż, gdy popełni zbrodnię lub występek pociągający za sobą zamknięcie w Domu Poprawy i Kary lub Pracy przymuszonej, to jednak nie nadwyręża praw dzieci z emeryta spłodzonych.

[hasła: emerytury, wdowa, Dom Pracy Przymusowej, więzienie]

Art. 20.

Żona rozwiedziona z przyczyn prawnie oznaczonych, separowana, złośliwie męża opuszczająca lub dopuszczająca się względem tego ciężkiej obelgi lub występku, traci prawo do emerytury; dzieci jednak spłodzone z emeryta pensję jemu należącą w połowie pobierać mają.

[hasła: emerytury, wdowa, separacja, dzieci]

Art. 21.

Nie ma równie prawa do emerytury żona, która po 50 latach życia służby urzędnika weszła z nim w śluby.

[hasła: emerytury, żona, małżeństwo]

Art. 22.

Nie ma równie prawa do tejże żona zaślubiona po uzyskaniu przez urzędnika prawa do emerytury, ani też dzieci po epoce tej spłodzone.

[hasła: emerytury, żona, dzieci, małżeństwo]

Art. 23.

Dzieci emeryta mają prawo do połowy pensji ojcowskiej, i połowa ta, gdy matka nie żyje, na wychowanie ich obróconą być powinna; w razie zaś życia matki, połowa pensji emerytalnej między matkę a dzieci stosunkowo zaraz po śmierci podzielona, następnie przechodzić będzie na korzyść Towarzystwa, w przypadku śmierci lub dojścia lat dzieci, które się oznaczają: dla dzieci płci męskiej lat 18, a dla dzieci płci żeńskiej lat 16.

[hasła: emerytury, żona, dzieci, wdowa, Towarzystwo Emerytalne]

Art. 24.

Pensje emerytalne liczyć się będą od daty wyjścia ze służby, pensje zaś wdów od daty śmierci urzędników.

[hasła: emerytury, wdowa, urzędnicy]

Tytuł III

O sposobie przyznawania emerytury

Art. 25.

Każdy urzędnik, profesor, oficjalista, słowem każdy członek Towarzystwa winien będzie złożyć za pośrednictwem właściwej władzy:

a) Metrykę chrztu lub akt urodzenia.

b) Nominację na pierwszy urząd, jaki posiadał wszedłszy w służbę publiczną.

c) Bieg życia poświadczony przez naczelników tych władz, pod których nadzorem pełnił obowiązki.

d) Nominację na ostatnią posadę, z której wychodzi.

Wdowa po urzędniku oprócz powyższych dowodów złożyć jest obowiązaną akt ślubu i akt zejścia męża. Dla uzyskania zaś wsparcia dla dzieci, należy dołączyć akt ich urodzenia.

[hasła: profesorowie, emerytury, wdowa, dzieci, urzędnicy, Towarzystwo Emerytalne, metryka chrztu, akt urodzenia, akt ślubu, akt zgonu, curriculum vitae]

Tytuł IV

Przepisy ogólne

Art. 26.

Po każdym skończonym roku Komisja Emerytalna ogłosi pismami publicznymi, to jest Dziennikiem Rządowym i Gazetą krajową, tak przychód jak rozchód funduszu emerytalnego, równie jak i remanentem pozostałą ilość, oznaczając zarazem termin życzącym sobie takową wziąć na procent piąty, do ubiegania się o jej wypożyczenie. W trzy miesiące najdalej elokację rzeczoną Komisja uskuteczni i dokument lokacyjny Senatowi do potwierdzenia przedstawi.

[hasła: Senat Rządzący, Komisja Emerytalna, emerytury, elokacja]

Art. 27.

W następnym roku procent od lokowanej sumy pobierany dołączonym być winien do dochodów Towarzystwa.

[hasła: Towarzystwo Emerytalne, oprocentowanie, elokacja]

Art. 28.

Ogłaszać równie będzie Komisja prawa nabycia i utracenia pensji emerytalnej, z wyrażeniem powodów. Komisja Emerytalna rachunek z każdych trzech lat, to jest z czasu art. XIV Konstytucji krajowej do zebrania się Izby Reprezentacyjnej przeznaczonego, składać będzie tejże Izbie rachunek z zarządu grosza emerytalnego, której wolno nie tylko zastanawiać się nad zgodnością rachunków, ale co więcej nad prawnością przyznania lub odmówienia pensji emerytalnej.

[hasła: Komisja Emerytalna, emerytury, rachunkowość, Zgromadzenie Reprezentantów]

Art. 29.

W przypadku znalezienia, że pensja emerytalna albo niewłaściwie, albo w wyższej jak prawo mieć chce ilości oznaczoną została, zwrot jej lub tego, co nienależnie wypłaconym zostało będzie żądanym za pośrednictwem Senatu Rządzącego od osób do składu Komisji Emerytalnej należących, a w czasie przyznania na posiedzeniu obecnych, i za nim głosujących.

[hasła: Komisja Emerytalna, emerytury, Senat Rządzący]

Art. 30.

Komplet Komisji Emerytalnej stanowić będzie pięć członków, i decyzje Izby w oddzielnym na ten cel sporządzonym protokole zapisanymi być winny, z wymienieniem głosu i zdań po szczególe każdego głosującego.

[hasła: Komisja Emerytalna]

Art. 31.

Czasowym urzędnikom, którzy z urzędowania wyszli, wolno jest pozostać w Towarzystwie i dopłacać należytość, a wtenczas lata służby z czasem dopłat połączone wskażą klasę emerytury im należnej.

[hasła: Towarzystwo Emerytalne, urzędnicy, emerytury]

Tytuł V

O przypuszczaniu do Towarzystwa Emerytalnego osób prywatnych

Art. 32.

Wolno jest każdemu obywatelowi i mieszkańcowi Wolnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu, a nawet osobom zagranicznym, przystąpić do Towarzystwa Emerytalnego.

[hasła: Towarzystwo Emerytalne, cudzoziemcy, obywatele, Wolne Miasto Kraków]

Art. 33.

Życzący sobie być do niego przyjętymi winni są złożyć:

a) Akt urodzenia.

b) Deklarację, jak dochód swój oceniają i w jakiej ilości procent od niego opłacać sobie życzą.

[hasła: Towarzystwo Emerytalne, akt urodzenia, oprocentowanie]

Art. 34.

Deklaracja w główną księgę zapisana stanowić będzie termin, od którego rachować się winna w czasie swoim pensja opłacającemu, lub żonie jego albo dzieciom, bez ubliżenia prawom nabytym, które art. 9 niniejszej ustawy nadaje.

[hasła: emerytury, żona, dzieci]

Art. 35.

Opłacanie procentu ciągle przez lat 20 nadaje prawo do takiej pensji opłacającemu, jego żonie lub dzieciom, jakie dla emerytów klasy pierwszej prawo przyznaje i jak równie regularne wnoszenie tegoż do Kasy Towarzystwa przez lat 30 daje prawo do pensji klasy drugiej, a przez lat 40 klasy trzeciej, i to zastosowanej do kapitału, w którym do Towarzystwa przystąpił.

[hasła: emerytury, żona, dzieci]

Art. 36.

Zaprzestanie w trakcie pierwszej epoki, to jest przeciągu lat 20, opłaty, zostawia opłaconą ilość na korzyść Towarzystwa w całości; czyn podobny w drugiej epoce nadaje prawo opłacającemu lub jego dzieciom żądania połowy zwrotu, a w wypadku podobnym w ostatniej epoce zwrot przez dzieci żądany, w ¾ częściach złożonej składki przez Towarzystwo uskutecznionym być powinien.

[hasła: Towarzystwo Emerytalne, emerytury, żona, dzieci]

Art. 37.

Dobrodziejstwo artykułem poprzedzającym wskazane służy tylko dobrowolnie do Towarzystwa przystępującym, ale nie członkom jego związek składającym, i samym prawem do opłaty zobowiązanym.

[hasła: Towarzystwo Emerytalne, emerytury]

Art. 38.

Główną jest zasadą rachunkowości w Kasie Towarzystwa, że nic z niej wypłacanym ani zwracanym być nie może bez wyraźnej Komisji Emerytalnej przez Senat Rządzący potwierdzonej decyzji, która jednak urzędnikom żadnego zwrotu przyznawać nie może.

[hasła: Senat Rządzący, Komisja Emerytalna, Kasa Towarzystwa Emerytalnego, rachunkowość, urzędnicy]

Zalecamy przeto i rozkazujemy, ażeby uchwała ta jako prawo od dnia 1 grudnia br. obowiązujące uważaną i od kogo wypada ściśle wykonaną była. Dla podania zaś do publicznej wiadomości umieścić onąż w Dzienniku Praw rozkazaliśmy.

Działo się na posiedzeniu naszym w Krakowie dn. 1 października 1833 r.

(podpisano) Wielogłowski – prezes Senatu; Darowski – sekretarz generalny Senatu;

Nowakowski – sekretarz ekspediujący Senatu.

(M.P.)

Dzień ogłoszenia 20 października 1833 r.