Statuty Kolegium Prawników (Collegium Iuridicum) Uniwersytetu Krakowskiego z 1719 r.

Rękopis Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. 53, s. 9–36.

[s. 9] In nomine Domini Amen. Leges et statuta Collegii Iuridici almae Universitatis Cracoviensis, post conflagrationem eiusdem collegii ex occasione PP. Societatis Jesu, anno Domini 1719 die 26 mensis Julii factam conscripta, necnon unanimi consensu perillustrium reverendissimi illustrium clarissimorum et admodum reverendorum dominorum doctorum et professorum supra memoratum collegium inhabitantium recepta ac approbata anno qVo ChrIstVs Leges eXpresse statVIt, et Ipse eas aDIMpLeVIt [1735] (Can. Ideo permittente. §. His ita respondetur. 25. 9. 1.).
[s. 10] Leges et statuta, quae omnium hominum constringunt vitas, intelligi ab omnibus debent, ut universi praescripto earum manifestius cognito, vel inhibita declinent, vel permissa sectentur (l. Leges sacratissimae. C. de Legib. et Constit. Princip.).

Prima salus est, rectae fidei regulam custodire et a constitutis patrum nullatenus deviare (can. prima salus. 25. 9. 1.).

Contra patrum nostrorum saluberrima agimus instituta, si quod ipsi divino statuerunt, consulto, intactum, non conservamus (can. Ideo permittente. 25. 9. 1.). Ea, quae ab antecessoribus instituta sunt: nulla desidia negligantur, nulla dissensione violentur, nulla concertatione turbentur (arg. can. Amputato. can. Cum. piae. et can. Ecclesiasticae. 25. 9. 2.).
Non est tamen reprehensibile, si secundum varietatem temporum statuta quandoque variantur, praesertim urgente necessitate, vel evidenti utilitate (c. Non. debet. de Consangvinit. et Aftinit.).
[s. 11]

PROPHASIS

Cunctorum Plasmator Deus, ut totius Mundi machinam miro construxit ordine (Genes 1.), ita omnia inferiora suo ordine gubernanda praecepit (teste Apostolo 1. Corinth. 14.) omnia honeste et secundum ordinem fiant in vobis. Ubi enim ordo non est, ibi est confusio (gloss. in Authen. de Haered. et Falcid. §. Inordinatum.), qui si in omni loco, maxime in hac inclyta clarissimorum dominorum iurisconsultorum domo servari debet. Domus enim iurisconsulti (si Lucio Crasso apud Ciceronem Lib. 1. de Orator. credimus) totius civitatis oraculum est, tam divini, quam humani iuris doctissimum; in qua omnia ad amussim, omnia ad normam aequitatis, praxis antiquae et laudabilis consuetudinis, quae vim legis habet (can. Consuetudo. dist. 1.) peragi debent. Quod ut exactius fiat statuta sequentia ab omnibus et singulis domum hanc inclytam clarissimorum dominorum iurisconsultorum nunc et in futurum inhabitantibus sacrosancte et inviolabiliter servanda sunto.

[s. 12]

Statutum I

De lectione statutorum ante electionem praepositi

Quemadmodum leges ab omnibus sciri (1. 9. C. de Legib.), ita ab omnibus debent observari (1. 3. C. eod.). Ideo ut fiat utrumque statuimus et districte observari praecipimus, quatenus leges et statuta sequentia, ne quis ab eorum observatione ignorantia excusetur, qualibet die electioni praepositi domus inferius destinata, ante ipsam electionem per ultimum collegii rofessorem legantur, ut ex eorum praescripto quilibet sese informet, quomodo et qualiter in hac inclyta domo se gerere et negotiis eius pro spicere debeat. Leges enim et statuta dant formam futuris negotiis (c. 2. et fin. de Constit. et l. 7. C. de Legib.), tuncque instituuntur ac ligare incipiunt, cum promulgantur, firmantur, cum moribus utentium approbantur (can. In istis. §. Leges. dist. 4.).

[hasła: statuty, lektura, wybory, prepozyt kolegium, nieznajomość prawa]

Statutum II

De electione praepositi domus

Ut in apibus unus princeps est, grues ordine literario sequuntur unam (can. In Apibus. 7. 9. 1.), ita in omni bene ordinata communitate, unus, qui eius curam habeat, debet esse. Proinde statuimus, ut praemissa Sancti Spiritus invocatione, qualibet commutatione, aestiva quidem die 19. Aprilis, hyemali vero 19. Octobris aut his vel harum aliqua feriali die, aut aliquo alio [s. 13] legitimo praedimento impeditis vel impedita, aliis vel alia proximiori die non impedita, praepositus domus, extradita ad hoc per anteriorem praepositum officium praepositurae terminantem convocatione, per clarissimos dominos collegas actu collegium inhabitantes et ad communem collegii stubam, ad tertium pulsum campanae in habitu decenti congregatos, idque ex turno, noviter vocato et ad collegium admisso professore excepto (qui praeter turnum, ratione ingressus sui ad collegium, semel praepositure, electionemque sub poena quinque marcarum irremissibiliter solvenda et pro arbitrio communitatis convertenda, sive ex turno sive ratione ingressus de se factam acceptare debet) ascendendo vel descendendo eligatur ita, ut hoc officium ad singulos, nisi cum aliquibus praecipue senio vel meritis gravatis dispensare vellet communitas, devolvatur. Efficacius enim comissa gerimus officia, si nostra cum fratribus partimur onera (c. Mandata. de Praesumpt. et. c. fin. de Offic. Archipresb.).

[hasła: wybory, prepozyt kolegium, zgromadzenie kolegium, kara pieniężna]

Statutum III

De electione consiliariorum domus

Experientia ut pote (iux. c. Quamvis. de Elect. in 6.) rerum magistra efficacissima docemur, oculos plura videre, quam oculum (Vesembec. de Stud. Iur.) et multas manus reddere onus levius, quam unam (Frideric. Scot. Cons. 1. n. 297. Tom. 1. Lib. 2). Ideo statuimus et in posterum statutum haberi volumus, ut electo praeposito domus duo per electionem, unus videlicet ex clarissimis doctoribus, alter ex professoribus habito semper respectu ad turnum et expraepositum addantur [s. 14] in convocatione electionis praepositi consiliarii, qui illum in oneroso officio suis adiuvent consiliis. Facilius namque peragitur officium, quod duorum fuerit societate comprehensum (Cassiodor. Lib. 12. variar. form. epist.).

[hasła: wybory, zgromadzenie kolegium, prepozyt kolegium, konsyliarze kolegium]

Statutum IV

De munere praepositurali diligenter obeundo

Quoniam omnium actionum (ut inquit Patricius Lib. 5. tit. 20. de Regn.) sit magistra diligentia, ac ea remota, omnia quasi veterno composita in tenebris iacent et in caligine delitescunt (Jacob. Aleman. Consuit. 8. quaest. princ. 2. fol. 66.). Ideo hoc statuto clarissimum praepositum collegii pro tempore existentem obligatum haberi volumus ac eundem obligamus, ut pro munere suo quam maximam diligentiam circa vindicandos census adhibeat, vindicatos alios ad mensam, alios pro dismembrationibus et aliis necessitatibus iuxta obloquentiam pientissimarum fundationum tum pro solutione salariorum et septimanalium familiae domus converti, domum in omni honestate et decore, familiam in rigore, conservari eamque de malo corrigi et ad bonum (iux. can. Sicut ii. §. Necesse. dist. 47.) etiam per amotionem incitari, collegium si reparatione aliqua indigeat, de eadem clarissimum rocuratorem universitatis ad quam de iure et antiqua consuetudine reparatio huiusmodi spectat, aut si clarissimus procurator universitatis in hoc fuerit tardus vel renitens ipsum magnificum dominum rectorem pro tempore existentem tempestive, non expectando maiorem deteriorationem rei reparandae avisari, ac ea, quae ad suum officium ex praxi et antiqua consuetudine spectare dignoscuntur, sine mora, quae unicuique est nociva (c. Mo[s. 15] ra, de Regul. Iur. in 6.), exequi curet. Culpae enim horum adscribendum est, qui negligentiores in suo officio fuerint reperti (l. Divus Marcus, ff. de Offic. Praesid).

[hasła: prepozyt kolegium, pobór czynszów, wypłata pensji, służba kolegium, prokurator uniwersytetu, rektor uniwersytetu]

Statutum V

De officio praepositi usurpando vel non

Quamvis vindicatio (ut ex immediato statuto liquet) ad clarissimum praepositum domus pro tempore existentem pertineat, et nemo eius officium, utpote alienum usurpare debeat (c. Tua Nos. De Homicid.), tamen si quis ex dominis consiliariis domus, aut quivis alius de collegio professor, maxime in absentia domini praepositi domus censum ad collegium spectantem perceperit et de percepto quietationem suo vel nomine praepositi dederit, officium eius usurpare non censetur, quinimo illum, in officio praepositurali satis oneroso adiuvare videtur; modo dictum censum totaliter praeposito quamprimum venerit, restituat, alias non debet esse sine culpa; quia hoc casu se immiscuit rei ad se non pertinenti (c. Non est. De Reg. Iuris. In 6 et l. Culpa est. Ff. Eod. Tit.).

[hasła: prepozyt kolegium, konsyliarze kolegium, pobór czynszów, pokwitowanie]

Statutum VI

De fideli proventuum collegii inter professores dismembratione

Insistendo doctrinae gentium doctoris Pauli (l. Timoth. 5. In can. Quincunque. 11. 9. 2. Relatae dignum esse operarium mercede sua. Statuimus et inviolabiliter observari volumus, ut unicuique professori tam praesenti, quam a

convocatione absenti etiam post cessum vel decessum eiusdem, proventus eundem de collegio et professione tempore actualis laboris et residen[s. 16] tiae in collegio concernentes, eidem, aut illi, cui ipse quomodocunque etiam ultima voluntate sua commiserit, vel commiti voluerit, integri acsi ipse praesens sub tempus dismembrationis fuisset, nisi causa legitima subsit, vel nisi ipsos collegio vel professioni cedat, assignentur ac realiter et in effectu per praepositum vel alium, ad quem id spectabit sub poena censibus retentis simili et aliis arbitrariis solvantur. Iustum namque est, ut illi consequantur stipendium, qui pro tempore suum commodare reperiuntur obsequium (can. Charitatem. 12. 9. 2.).

[hasła: prepozyt kolegium, wypłata pensji]

Statutum VII

De anniversariis in tempore praescripto celebrandis

Sicut nulla dies excipitur, qua pro viventibus et pro quibuslibet necessitatibus dominus non deprecetur; ita nulla dies (iux. can. penult. de Consecr. dist. 1.) excipi debet, qua pro animabus fidelium, maxime pro quibus obligati sumus orare preces domino in missarum sollennitatibus non fundantur. Ideo statuimus et clarissimum praepositum domus pro tempore existentem praesenti statuto obligamus, ut anniversaria per collegium celebrari solita statis et a fundatoribus praescriptis ac hic ad finem Libri Statutorum connotatis temporibus, etiam in casu non solutionis census pro aliquo anniversario provenientis, de communi collegii massa, aut in defectu huius, suo interim peculio (modo ex censibus vindicandis speretur refusio) celebrari, pro celebrandis clarissimos collegas invitari, absentes vero fideliter, nullo habito personarum respectu, nisi sint in negotio collegii, universitatis, aut vera infirmitate detineantur, connotari curet, et eosdem absentes portione pro anni[s. 17] versarii interessentia debita, inter praesentes et anniversario interessentes dismembranda, non debere gaudere sciat. Qui enim onus sponte susceptum supportare recusat, emolumento ex illo provenienti privari debet (c. Licet et ibi DD. de Vot. et vot. redempt.).

[hasła: prepozyt kolegium, msze za zmarłych, wypłata pensji]

Statutum VIII

De custodia et clausura collegii

Quia domus sua unicuique debet esse tutissimum receptaculum (l. Plerique. ff. de In ius vocan.). ideo statuimus ut clarissimus dominus praepositus pro tempore existens tertianum serio moneat et negligentem suo modo adigat, quatenus continuo ne damnum aliquis clarissimorum professorum per eius negligentiam et divagationem patiatur, ingredientes et egredientes de collegio observando, invigilet, illud nocte adveniente claudat ita tamen, ut si aliquem professorem, etiam in negotio proprio diutius morari contingat, eundem expectare teneatur et sit adstrictus, nihilominus clarissimus professor saepius et absque causa rationabili diutius extra collegium ne moretur, si secus fecerit per dominum praepositum primo moneatur, ac demum (maxime si sit aliqua de ipso suspicio) per officium domus iuxta statuta inferius descripta puniatur. Honesti enim viri debent esse in omnibus suis nocte adveniente (DD. in l. 2. §. Et quia Magistratibus. ff. de Origin.

Iuris et colligitur ex 1. Hoc edictum. §. Labeo. ff. de Iis, qui deiecerint vel effugerint).

[hasła: prepozyt kolegium, tercjan, wypłata pensji, zamykanie kolegium]

Statutum IX

De rationibus per clarissimum expraepositum faciendis

Quoniam ex officio suo et administratione sibi commissa calculum et rationem (per Authen. de Sanctiss. Episcop. §. Oeconomque) [s. 18] cum diligentia bonae fidei coniuncta (1. Si ita ff. de Manumiss. testamen.) absque omni dolo (1. Thais. §. stichus, ff. de Fidei Commissar. libertat.) integre aperte et dilucide (d. l. Si ita. et l. Qui filium. ff. de Manumiss. testamen.) reddere teneatur. Ideo statuimus, ut statim post electionem praepositi et consiliariorum eius, clarissimus expraepositus de expensis et perceptis generaliter omnibus sub paena marcarum quinque faciat calculum et quietationem seu clarius subscriptionem suorum regestrorum a clarissimo praesidente convocationis, seu illo, cui id per convocationem domus committetur, obtineat, liberque pronuntietur. Calculus enim rite et legitime redditus, rationes distrahit (tot. lit. ff. de Tutel. et rationib. distrahen.) et ab obligatione instar transactionis liberat (l. Si pure. ff. de Fideicomissar. libertatib. et l. Emptor. §. Lucius. ff. de Pactis.).

[hasła: prepozyt kolegium, konsyliarze kolegium, wybory, zgromadzenie kolegium, rachunki, sprawozdanie]

Statutum X

De qualitate professoris ad collegium vocandi

Cum discere quisque prius debeat, antequam alios doceat (can. Non negamus, dist. 61). Ideo statuimus nullum ad collegium vocari debere, nisi illum, qui in lectura bene exercitatus fuerit iuridicasque lectiones diligenter sub clarissimis doctoribus et professoribus utriusque uris exaudiverit et super hoc fidele veritatis testimonium ab illis habuerit. Absurdum enim foret aliquem prius velle docere, quam discere (can. Si officia, dist. 59.).

[hasła: powoływanie nowych członków kolegium, poświadczenie]

Statutum XI

De recommendatione professoris vocandi

Quamvis professorum ad hoc collegium vocatio ex antiqua consuetudine ad universitatem pertineat, tamen praepositus collegii pro tempore existens inhaerendo antiquae [s. 19] et rationabili consuetudini et conclusioni per universitatem anno Domini 1714to latae et Libro Conclusionum insertae, occurrente vacatione, habito prius curo larissimis dominis doctoribus et professoribus actu collegium inhabitantibus consilio et assensu obtento, vocandum professorem actu laborantem domui et facultati proficuum universitati praesentet, universitasque hunc et non alium ad collegium et professionem vacantem, vocet ac a violenta subiecti, vel subiectorum impositione sub nullitate ipso facto vocationis abstineat. Quae enim per vim fiunt carere debent robore firmitatis (c. Ad audientiam, de iis, quae vi metusve causa fiunt.)

[hasła: powoływanie nowych członków kolegium, zwyczaj, konkluzje uniwersytetu]

Statutum XII

De examine professoris vocati

Sic ut praemissum est vocatus ad collegium professor, antequam illud ingrediatur et possessionem cathedrae adeat, debet se, similiter sub nullitate vocationis, subdere examini clarissimorum doctorum collegium actu inhabitantium, ut per illud se idoneum et habilem ad docendum exhibeat. Idoneis enim magistris non est deneganda licentia docendi, alias hoc ipso denegaretur doctrina ignorantibus (c. Quoniam. et ibi gloss. v. Qui sit idoneus. de Magistr.).

[hasła: powoływanie nowych członków kolegium, egzamin]

Statutum XIII

De disputatione vel principiatura ante ingressum praemittente

Ad collegium vocatus professor, quamvis privatim per examen vires quid valeant; humeri quid ferre recusent monstraverit; tamen ad cathedram et professionem fidei sub poena superioribus immediate statutis duobus expressa, admitti non de[s. 20] bet nisi prius publicam disputationem ex utroque iure desumptam et per clarissimum dominum pro tunc Facultatis Iuridicae decanum approbatam expediverit, aut hac de speciali favore et consensu clarissimorum dominorum collegarum ad certum tempus ex aliqua causa rationabili dilata se per principiaturam ad possessionem cathedrae admitti petierit. Qui enim honorem cathedrae assequi desiderat, necesse est, ut vires suas, cum hoc, quod subiturus est onere metiatur (can. Non est putanda. 1.9.1.).

[hasła: powoływanie nowych członków kolegium, dysputa publiczna, wyznanie wiary, dziekan wydziału]

Statutum XIV

De tempore invitationis clarissimorum dominorum doctorum et profesorum pro actu responsionis et requisitis ad invitationem

Quandoquidem laborantibus proficui debeant esse labores, ad quos alacrius suscipiendos quoniam spes praemii invitare soleat (Menoch. Cons. 390. n. 43. et Lib. 7. de Praesumption. Praesumpt. fin. n. 1.) ideo clarissimos dominos doctores et professores per responsurum pro collegio professorem triduo ante responsionem pro disputatione invitentur et unicuique quaestio typis expressa officiose ad manus in propria eius residentia reddatur, ac inhaerendo antiquae consuetudini unicuique clarissimo doctori in vim laboris, quem in disputando subiturus est, aureus Hungaricalis unus, professori vero Imperialis unus idque circa invitationem pro disputatione, iam autem clarissimo Facultatis Iuridicae decano circa approbationem quaestionis duo aurei Hungaricales sub non admissione ad responsionem reponantur. Aequum enim est laborem cuiusque digna remuneratione compensari (c. Cum secundum. de Praeberi. et 1. fin. §. Similiter. C. de Alluvionib.).

[hasła: powoływanie nowych członków kolegium, dyputa publiczna, drukowana kwestia, opłaty egzaminacyjne, dziekan wydziału]

[s. 21]

Statutum XV

De iucundo ingressu

Siquidem Sacris Literis (Proverb. Cap. 15. vers. 13 Cap. 17. vers. 22. et Cap. 25. vers. 20.) Sacris Canonum (can. Convivia et. seqq. dist. 44. ac ll. C. de Public. laetit.) animi exhilaratio, cibi et potus sumptio, maxime si sit moderata et causam honestam habeat, non improbetur; ideo statuto praesenti clarissimus professor, propter successum et exitum secundum responsionis suae pro collegio, ab appositione portionis in vim iucundi ingressus non arcetur, quinimo penes consuetudinem immemorabilem ac in legem tractam suamque hac in parte alacritatem et generositatem conservatur (Inquit enim Gregor. Nazian. de Beatid. fol. 31.). Beatus, cui ob res ad faciendum propositas laetari, placere et exultare licet.

[hasła: powoływanie nowych członków kolegium, uczta]

Statutum XVI

De admissione professoris ad collegium et solutione ingressus

Quoniam ad cathedram admisso professori, ea, quae cathedram sequunter negari non debent. Ad concessionem enim unius expresse, videntur tacite concessa illa, sine quibus concessio expressa esset inutilis (Alexan. de Imol. in Summario l. 2. ff. de Iurisdict. omn. Iudicum). Ideo statuimus ut professor per convocationem domus ad hoc institutam, petitione prius competenti facta, ad vocem activam et passivam habitationem, participationem de mensa, dismembrationes et alias quascunque obventiones ac proventus collegas iuridicos concernentes, repositis prius sub poena in statuto 11. expressa ad manus praepositi pro tempore existentis ratione ingressus florennis Polonicalibus [s. 22] trecentis inter collegas actuales, non computato ingrediente dismembrandis, admittatur. Qui enim ex participatione de proventibus collegii sperat commodum, aequum est, ut per solutionem ingressus patiatur incommodum (iux. Reg. Qui. sentit. de Reg. Iuris, in 6).

[hasła: powoływanie nowych członków kolegium, zgromadzenie kolegium, opłaty wstępne]

Statutum XVII

De iuramento per ingredientem professorem praestando.

Iustitiae et rationis ordo suadet, ut qui sua a successoribus desiderat servari, proculdubio decessorum suorum statuta custodire et observare tenetur (can. Iustitiae. 25. 9. 1). Ideo clarissimus professor collegium hocce ingrediens, antequam ad illud et eius privilegia ac emolumenta admittatur, super statutis collegii omnibus et singulis servandis, secretis non revelandis et bono collegii promovendo, stipulatam manum, quae vim iuramenti habet, clarissimo domino collegae pro tunc convocationi praesidenti, sub paena non admissionis ad collegium, dare debet. Id enim quod contra bonos mores non iniungitur, pro eorum inter quos vivitur, societate servandum est (can. Illa autem. dist. 12).

[hasła: powoływanie nowych członków kolegium, zgromadzenie kolegium, przysięga]

Statutum XVIII

De seniore ad Contubernium Iurisperitorum vocando

Quandoquidem privilegio reverendissimi olim Joannis Konarski, episcopi Cracoviensis die 1ma mensis Junii anno 1519no et statuto universitatis rectoratu magnifici domini magistris Joannis de Pilca die 24. mensis Augusti 1491. formato praescriptum sit, ut senior Bursae Iuristarum inter alios cum locus vacat in collegio, prior ad vacandum debeat esse; ideo statui[s. 23] mus et perillustrem ac reverendissimum dominum ex Collegio nostro Iuridico canonicum, uti et tanquam dictae bursae provisorem natum hoc statuto obligatum haberi conamur, quemadmodum obligamus, quatenus vacante senioratus praefatae bursae professione, virum talem per universitatem eligendum proponat, qui in utroque iure per exauditas lectiones exercitatus fuerit et examen post vocationem sui ad bursam seu contubernium, coram clarissimis doctoribus Collegium Iuridicum inhabitantibus ante principiaturam more collegarum vocatorum, sub nullitate suae ad contubernium vocationis, subire sit adstrictus. Quae enim ad perpetuam utilitatem instituta sunt, nulla debent immutatione variari (can. quae ad perpetuam. 25. 9. 1).

[hasła: senior bursy, prowizor bursy]

Statutum XIX

De tempore lectionis domini senioris Bursae Iurisperitorum et non usurpatione eorum quae spectant ad formales collegas iuridicos

Quanquam senior Contubernii Iurisperitorum gratia praelegendae lectionis regularum iuris diebus Sabbativis pervigiliorum ac silentii tempore ad cathedram clarissimorum professorum iuris secundum antiquam consuetudinem admittatur, et a professione ad quam vocatus est, professor utriusque iuris intituletur; tamen ad actus collegas actuales iuridicos concernentes, utpote praesentationes doctorandorum, convocationes domus et his similia formalibus collegis praeiudicium quodeunque et quomodoeunque inferentia (nisi id de consensu omnium fiat) se ingerere non debet idque more antecedaneorum suorum seniorum. In ius enim ipsorum sucessit, iure illorum uti debet (l. Qui in ius. ff. de Regul. Iuris.).

[hasła: senior bursy, wykłady, zgromadzenie kolegium]

[s. 24]

Statutum XX

De optione habitationum et celariorum

Quoniam senium et prioritas in omnibus attendi et ab omnibus observari debeat; ideo etiam in optione habitationum et celariorum huius inclytae domus more et praxi aliarum communitatum eandem prioritatem observandam esse statuimus et decernimus habitationemque vel celarium quomodocunque vacantem vel vacans priori ad collegium vocatione professori, nisi ipse noluerit et priori sua habitatione (quam unicam tantum habere et possidere debet) contentusque fuerit, conferendam vel conferendum esse censemus. Valde enim iniquum et absurdum est, si novi antiquis minus meriti emeritis praeferuntur (can. Statuimus. dist. 61. et can. fin. ac ibi gloss. v. Praeferre. dist. 75.).

[hasła: mieszkania, starszeństwo]

Statutum XXI

De immissione professoris in possessionem habitationis

Cum traditio rei, tribuat possessionem eiusdem (c. Ex literis. de consuetud.) ideo professor accepta in convocatione domus habitatione se ad eius possessionem et omnium ad eam spectantium per officium domus, vel si sit impeditum saltim per traditionem clavium ad habitationem acceptam spectantium, immitti petat. clavibus enim traditis videtur tradi possessio eorum, quae sub clavibus continentur (l. Clavibus, ff. de Contrahen. emption.).

[hasła: mieszkania, zgromadzenie kolegium]

Statutum XXII

De conservatione et reparatione habitationum

Quandoquidem habitatione ad habitandum alicui commissa et ea, quae in illa sunt (per tex. 1. Si ita. §. Domo. ff. de Fundo instruet.) committi videntur; ideo clarissimo professori habitatione [s. 25] per convocationem domus collata, et omnis supellex ad habitationem spectans collata censetur, quam habitationem cum supellectili per praepositum domus regestrata et omnibus attinentiis ac pertinentiis ad eandem spectantibus in suo statu clarissimus professor conservare studeat; imo cum suam domum (per 1. Domum suam, ff de Regul. Iur.) unicuique reficere, modo non officiat alteri, liceat, eandem pro arbitrio et commodo suo, absque laesione tamen parietum et celariorum, alias ad restaurationem eorundem proprio sumptu faciendam tenebitur, reficere, refectam picturis, promptuariis, parietum coronis ligneis alias listwami et aliis ornamentis adornare poterit, modo in egressu de illa quae clavo parieti affixa sunt et sine laesione parietis avelli non possunt reliquat. Omne enim quod solo inaedificatur, solo cedere debet (§. Cum. in suo. Instit. Imperial. de Rer. division).

[hasła: mieszkania, zgromadzenie kolegium, remonty, prepozyt kolegium]

Statutum XXIII

De charitate mutua

Quemadmodum sine via pervenit nullus, quo tendit, ita sine charitate, quae via est, non ambulare possumus sed errare (can. Charitas, dist. 2. de Poenit), ut igitur recte in omnibus ambulemus et ne in quopiam erremus. Statuimus quatenus in nobis mutua charitas [quae est omnium bonorum radix (can. Quia radix. loc. cit.)] servetur. Nos invicem, non propter aliquas utilitates, non propter affinitates vel consangvinitates, sed propter hoc tantum, quod (iux. d. can. Chartas. §. Proximos) naturae nostrae simus participes diligamus. Nihil in nobis nocendi cupiditate fiat, sed omnia consulendi charitate nihil immaniter, nihil inhumaniter (can. Prodest. 2. 3. 9. 1). Nun[s. 26] quam a nobis etiam in adversis (quae Deus avertat) charitas recedat; quia eo ipso, si a nobis, etiam in illis recederet, simulata foret (can. Ficta charitas. d. dist. 2. de Poenit.) semper maneat; quia alias quae aliquando deseri potuit, nunquam vera fuit (can. Charitas quae. loc. cit.) radicetur in nobis, sic omnia mala eradicabuntur. Ubi enim charitas radicata est, ibi nihil mali esse potest (can. Radicata. d. dist. 2. de Poenit).

[hasła: miłość wzajemna]

Statutum XXIV

De concordia servanda et discordia vitanda

Ut concordiam unitas, ita discordiam dualitas inducit (colligitur ex. can. In Apibus. 7.9. 1). Statuimus igitur quatenus inter clarissimos professores domum hanc inhabitantes concordia, qua res parvae crescunt, discordia vero maximae dilabuntur, servetur, unitas et pax, quae est vinculum charitatis (c. Novit. §. Licet autem. de Iudic.) ab omnibus inviolabiliter teneatur, discordia, rixae et dissensiones evitentur, ac ille, qui eas seminat, vel aliquando seminare audebit pro primo moneatur, pro secundo mulctetur, pro tertio gravioribus poenis compescatur. Qui enim societatem fraternitatis discordiae peste contaminat, Deum, qui charitas est tanquam Iudas prodit (can. Absit. 11. 9. 3).

[hasła: zgoda]

Statutum XXV

De reverentia maiorum et minorum observantia

Siquidem non solum in communitatibus, verum etiam ubivis locorum maioritas et superioritas attendatur, minoresque maioribus [s. 27] debitam reverentiam praestare debeant, idque vel in obsequio exhibendo (can. et subdiacono. dist. 93.) vel reverentiam (ad quam et qualem tenetur Filius Patri) ex iustitia impendendo (can. Est ordo. 33. 9. 5.) vel in sedendo et stando (can. 20. et 24. dist. 93.) in diligendo (can. Esto. dist. 95.) eos temerarie non arguendo, vel iudicando (can. Nolite. dist. 21.) defectus eorum non revelando, sed potius cooperiendo (can. In scriptis. dist. 96). Ideo et in hac inclyta domo nostra haec omnia, quae immediate allegatis canonibus mandantur stricte et sub poenis arbitrariis observari statuimus. Volumus nihilominus et sub iisdem poenis praecipimus, ut maiores sint in omnibus exemplo minoribus (can. Qualis. 8. 9. 1. can. Nolo. 12. 9. 1, et c. Cum ex eo. de Poenit. et Remiss.) eosdem in bonis imitari etiam non dedignentur (can. Constantinopolitana. dist. 22.) oppositionem illorum, vel unius ex illis, modo illam iuste fuisse et esse oppositam ostendant, vel aliquis eorum ostendat (per tex. c. Ex parte, et ibi gloss. v. Opponere. de Concess. Praeben.) aegre non ferant, eosdem ut decet et expedit paterno affectu prosequantur. Ad hoc enim dispensationis divinae provisio diversos gradus et ordines constituit distinctos, ut dum reverentiam minores maioribus exhiberent, maiores minoribus dilectionem impenderent, vera concordia fieret et ex diversitate connexio, et recte singulorum officiorum gereretur administratio (can. Ad hoc. dist. 89).

[hasła: szacunek]

Statutum XXVI

De admissione honestarum vel inhonestarum personarum

Cum omnis, qui a criminibus fiagitiorum et facinorum vitam suam custodit, sibi bene facit, qui vero non solum vitam suam, sed etiam famam custodit, et in se et in alios misericors est (can. Non [s. 28] sunt. 11. 9. 3.) nobis enim sollummodo vita nostra, aliis etiam fama nostra necessaria est (d. can. Non sunt.) qua ne unquam apud alios laboremus, non solum nitorem vitae et conscientiae, sed etiam bonae famae odorem inhaerendo (c. un §. Ad exhibendum. de Sacr. unct. et gloss. in Extravag.

commun. Execrabilis. v. Bonae famae. de Praeben. et dignit.) curare debemus. Statuimus igitur [ut sit semper de nobis bona fama ne eam negligentes in nosmetipsos (iux. can. Nolo. 12. 9. 1.) crudeles simus] quatenus inhonestae et suspectae personae apud nos et in residentiis nostris, locum standi non habeant, et qui tales admiserit ac de mala cum illis conversatione legitime convictus fuerit, primo in tribus marcis, secundo in sex puniatur, tertio tanquam incorrigibilis et in seipsum crudelis de collegio excludatur. Resecandae enim sunt putridae carnes, et scabiosa ovis a caulis repellenda; ne tota domus massa, corpus et pecora ardeant, corrumpantur, putrescant et intereant (can. Resecandae. 24. 9. 3). Quodsi autem aliquis professorum honestam matronam aut consangvineam, modo eam non pernoctet, apud se habere voluerit, statim alium professorem, maxime si sola venerit (ut suspicio omnis tollatur) accersire curet, ac sic cum ea, in praesentia alterius professoris, aut aliorum honestorum virorum vel mulierum, colloquatur. Naturale enim foedus in consangvineis, honestis et non suspectis personis nihil saevi permittit suspicari (c. et Nobis. de Cohabit. Cleric. gloss. in c. Cum in iuventute. de Praesumpt. et l. Eum qui. C. de Episcop. et Cleric.).

[hasła: goście, nieobyczajność, kara pieniężna, kara wykluczenia]

Statutum XXVII

De pernoctatione extra collegium

Licet omnis suspicio potius repelli, quam approbari et recipi debeat (can. Oves. 6. 9. 1.) et in dubiis de quolibet bene semper prae[s. 29] sumendum sit (glos. in Extravag. Joann. 22. Quorundam. v. Speramus de Verb. signific.) tamen si professor dimissa honesta requie habitationis suae, alibi eandem cum suspicione quaerat, providimus et statuimus, quatenus nullus, nisi sit rationabilis causa et omnis absit suspicio, extra collegium pernoctare audeat, quodsi secus facere praesumpserit et in loco inhonesto repertus vel convictus fuerit, poenis in statuto immediate posito expressis subiaceat irremissibiliter. De similibus enim ad similia procedendum est (1. Non possunt, ff. de Legib. et Senat. Consult.) quos namque par facinus coinquinat et aequat, utrosque similis poena comitetur (l. Si quenquam in fin. et ibi gloss v. Par facinus. C. de Episcop. et Cleric.).

[hasła: nocowanie poza kolegium, nieobyczajność, kara pieniężna, kara wykluczenia]

Statutum XXVIII

De optione beneficiorum et professionum

Quod de optione habitationum supra statut. 20. statutum est, id ipsum ad beneficiorum et professionum optionem ipsius aequitatis ratio, quae (secundum Bald. in c. Dilectis. de Rescript.) ipsa lex est, extendere svadet et non immerito. Ubi enim eadem militat ratio, ibi idem ius statui debet (l. Illud. ff. Ad. l. Aquil. et l. 1. §. 1. ff. de Fonte). Quapropter statuimus, ut in beneficiorum et professionum optione habito respectu ad non habentes et idoneos (iux. Declarat. Concil. Trid. Sess. 24. Cap. 18. de Reform.) prioritas vocationis ad collegium, meritorum et idoneitatis sancte et inviolabiliter observetur. Qui enim est prior tempore, debet esse potior iure (c. Cum autem. de Iurepatr. c. 1. de Maiorit. et obed. et l. Potior. ff. Qui

potior. in pignor. habean.). Unde illud: contra maiorem, nemo praesumat honorem (l. Quia etsi et ibi gloss. v. Non possumus. ff. de Alien. Iudic. mutan. causa facta).

[hasła: beneficja]

[s. 30]

Statutum XXIX

De modo conferendi beneficia collegii extraneis

Siquidem beneficia collegio incorporata et ad eius collationem spectantia exiguos habeant proventus adeo, ut ex illis sustentatio debita esse nequeat: ideo statuimus, ut huiusmodi beneficia pro unica duntaxat vice, nisi aliter collegio visum fuerit, etiam extraneis conferri possint et valeant. Caeterum quia receptor beneficii naturaliter benefacientibus benefacere teneatur (per l. Sed etsi lege §. Consuluit. ff. de Petit. Haeredit.) ad auctionem eiusmodi beneficii ex collatione collegii accepti, tum quam minimam obligationum (ut exactius penes professionem per professorem admipleantur) impositionem obligetur idque in effectu et non in verbis tantum praestandam. Promittentibus namque maria et montes non est credendum (iux. gloss. 1. Non omnes. §. Qui transfugit. v. Ea. ff. de Re militar.). Ubi enim opus est facto, ibi verba non sufficiunt (l. Peculium. in fin. ff. de Pecul.). Facta utique sunt verbis potiora (l. De pupillo. §. Meminisse. ff. de Nov. oper. nuntiat.) et carius est modicum praesens, quam multa futura: (l. Cum hi et ibi gloss. v. Modico. ff. de Transact.) Quod idem (Claudiam in d. gloss. Modico.) confirmat inquietis: omne futurum despicitur svadentque magis praesentia fructum.

[hasła: beneficja]

Statutum XXX

De mensa collegii instituenda et manutenenda

Licet hactenus communis collegii mensa sit intermissa, tamen ad eandem manutenendam non solum fundationum praescriptis, verum etiam maiori professorum commoditate, minori pro eadem expensarum, quae ex symbolis, hoc est plurium collatione (iux. gloss. can. Non oportet. v. Ex Symbolis. dist. 44.) proveniunt, erogati[s. 31] one ac aliis rationibus animum cuiuscunque permoventibus compellimur; ideo reassumendo antiquam laudabilem huius collegii de manutenenda communi mensa consuetudinem, statuimus et ordinamus, ut praepositus collegii pro tempore existens, ex censibus ad mensam collegii spectantibus, mensam communem quotidie, idque diebus feriatis media duodecima, iam vero diebus non feriatis hora undecima, caenam vero hyeme hora sexta, aestate hora septima iuxta cursum medii horologii, haberi, portiones pro diversitate dierum diversas apponi, alias consuetudinem antiquam huius collegii et aliorum observari curet. Praecedens enim consuetudo et ratio quae consuetudinem svasit, tenenda est (can. Consuetudo. dist. 12.).

[hasła: wspólny stół, prepozyt kolegium, zwyczaj]

Statutum XXXI

De portione professoris a mensa absenti

Quoniam qui alimenta negat, necare videtur (1. Necare. ff. de Liber. agnoscen). Ideo clarissimus dominus praepositus pro tempore existens absenti a mensa professori et lectionem hac die si est non feriata legenti, alimenta hoc est portionem eundem concernentem non deneget, imo eandem exceptis pultibus, multo magis si sit in negotio collegii vel universitatis et hac die speretur, in culina asservari curet. Absentia enim eius, qui causa communi abest, neque ei, neque alii damnosa esse debet (l. Absentia. ff. de Regul. Iur.).

[hasła: wspólny stół]

Statutum XXXII

De benedictione, gratiarum actione et aliis circa mensam servandis

Quandoquidem cibum, maxime in sortem Dei electorum debeat praecedere benedictio, inter cibum lectio, post cibum gratiarum actio (can. Quando autem. dist. 44.) ideo inhaerendo eiusmodi canonis [s. 32] dispositioni decernimus, ut clarissimorum dominorum professorum, per pulsum campanae ad mensam vocatorum prior versum incipiat et cibum benedicat, factaque benedictione, omnes et singuli ordine vocationis ad collegium, ad mensam sedeant, alter alteri honorem praebeat, per vices cibum et potum unusquisque sumat, nullus alterius tam praesentis, quam absentis famam et nomen aculeatis verbis pungere ex irrisione reprehendere, aut inanes fabulas, sub carentia sequentis diei portionis aut pluririum (sic) pro ratione delicti, proferre audeat, sed lectioni sacrae scripturae, per unum ex servitoribus clarissimorum collegarum septimanatim sub carentia portionis toties quoties intermissa fuerit, eousque faciendae, quousque priori professori ad mensam tunc praesenti videbitur, quisque attendat, ac tandem finita mensa omnes assurgendo gratias Deo agant, alternatimque psalmum Deprofundis cum versibus et collecta (Inclina Domine etc.) pro anima Petri sacerdotis recitent et alteram collectam pro omnibus benefactoribus (Deus veniae largitor etc.) addant. Illis enim debemus esse obnoxii, a quibus nos recepisse beneficia recognovimus (c. Cum in officiis. de Testam.).

[hasła: wspólny stół, modlitwa, błogosławieństwo, lektura, dziękczynienie]

Statutum XXXIII

De refectionibus apponendis

Quoniam praeter ordinariam mensam communitates et collegia, maxime diebus sollennioribus refectiones suas seu portiones extraordinarias habere soleant; ideo et hoc collegium more aliorum collegiorum illis gaudere debet. Statuimus igitur, ut dominus praepositus domus statis et ad finem statutorum praescriptis diebus refectiones, praevio consensu omnium collegiatorum, vel ex residuitate censuum pro mensa ordinatorum, vel ex illis [s. 33] portionibus, quae ob absentiam a mensa professoris vel professorum (quae absentia clarissimo domino praeposito, ne frustra pro mensa expendat pridie denuntiari debet) remanserunt, vel ex aliis obvenientiis accidentalibus, apponi curet. Quidquid enim locis, temporibus et personis convenit, diligenter attendendum et servandum est. Fieri nempe potest, ut sine aliquo vitio cupidinis, vel voracitatis pretiosiori et lautiori cibo sapiens utatur, insipiens autem faedissima gulae flamma in vilissimum olus ardescat (can. Quisquis. dist. 41.).

[hasła: wspólny stół, prepozyt kolegium, uczty, zwyczaj]

Statutum XXXIV

De servitoribus professorum non multiplican. et correctione eorum

Cum omnis multitudo nihil habeat honesti, imo saepesaepius pariat confusionem (Authen. de Referendar. Collat. 2. et ibi gloss. v. Honestum.) ideo et in hac domo multitudinem servitorum statuimus vitandam esse, nullumque professorem plures, quam unum de communi mensa alendum debere fovere servitorem decernimus. Si vero aliquis ex professoribus pro honore suo et honestate alterum servitorem penes se retinere voluerit, eidem de alimentis providere teneatur. Ut enim servus domino operari (l. Statuliberos. §. Si quis servorum. ff. de Statuliber.) ita ab eo ali debet (l. cum plures. §. penult. ff. de Administr. et peric. tutor.). Caeterum isti omnes servitores in omni modestia se gerant, prava consortia vitent, fabulas (quae inter dominos odia aliqua concitare possent) non disseminent, ad culinam excepta necessitate saepius non descendant, ibique ultra necessitatem non inorentur, sed quisque in residentia sui domini, vel suo reclinatorio, ut praesto adsit ad obsequium se contineat, cauponas non vi[s. 34] sitent, chartas, aleas et alios lusus prohibitos et inhonestos non exerceant, alias si quis servitorum talis inventus fuerit, per dominum proprium, vel etiam per clarissimum praepositum domus, ne alios corrumpat, corripiatur. Saepe enim malorum consortia etiam bonos corrumpunt, quanto magis eos, qui ad vitia (quales sunt iuvenes) proni inveniuntur (can. Saepe. 28. 9. 1.). Verum si in corrigendo servitore dominus fuerit remissior, clarissimus praepositus, ut praemissum est ex officio suo, quod illi more aliorum collegiorum competit, in eum animadvertet, nec huiusmodi animadversionem (modo non fiat dolosa) dominus vitio vertet, vel pro iniuria reputabit. Qui enim iure suo utitur, nemini iniuriam facere videtur (c. Cum Ecclesia. de Elect. et. l. Iniuriarum §. l. ff. de Iniuriis). Delicta utique non debent manere impunita (l. si ita vulneratus. §. 2. circa med. ff. Ad 1. Aquil. ) nec malitiis hominum est indulgendum (l. In fundo alieno. §. penult. ff. de Rei vendic.).

[hasła: służący, kuchnia, karty, kości]

Statutum XXXV

De custodia ignis

Quanta damua negligens custodia ignis inferre soleat, nuper in domo nostra hac paenitus praeter parietes muratos cum bibliotheca et praetiosa tam communi, quam professorum particulari suppellectili ex occasione PP. Societatis Jesu, igne consumpta experti sumus. Statuimus igitur et districte praecipimus, ut non solum communis familia, sed etiam ipsi clarissimi professores ac servitores eorum, ignem exactissima diligentia custodiant, eundem semper in laterna, praecipue ibi, ubi materia ustioni apta reperiatur, deportent, candelam parieti ligneo non applicent. Quodsi secus fecerint, vel aliquis eorum fecerit, per praepositum moneatur, ac tandem pro arbitrio [s. 35] puniatur. Ignem enim negligenter servantes manere non debent impuniti (l. Nam salutem. §. 1. ff. de Offic. Praefect. Vigil.).

[hasła: pożar, latarnia]

Statutum XXXVI

De librorum ex bibliotheca acceptione et bibliothecarii electione

Quoniam naturaliter quilibet scire desideret (l. Apud Julianum ff. de Fidei Commisar. liberet.) vel a peritis, vel a mutis magistris libris, qui ad scientiam acquirendam (iux. c. Exiit. §. In alio quoque de Verb. Significat. in 6.) simpliciter sunt necessarii, discere, illosque quoties opus est et necessitas exigit, consulere debet. Quod ut facilius fiat, statuimus, quatenus unicuique professori, hic in collegio manenti facilis sit ad dictos mutos magistros libros in bibliotheca collegii existentes accessus, ita tamen, ut eosdem extra sine consensu bibliothecarii, per communitatem quolibet anno eligendi vel reeligendi ac subscriptione sui in libro ad id comparato, seu alias submissione de restituendis acceptis danda, multo magis extra collegium efferre sub paenis arbitrariis non audeat, sed iisdem domi et absque deterioratione eorum eousque utatur, quousque materiae sibi necessariae arcana non penetraverit. Scholasticis enim nihil debet esse absconditum in ea arte, cui student (In Prooem. ff. §. Discipuli.).

[hasła: książki, biblioteka, bibliotekarz kolegium]

Statutum XXXVII

De iudiciis exercendis

Quia parum est condere iura, nisi sint qui ea tueantur, ac debitae executioni demandent (c. Ubi periculum. §. Praeterea. de Elect. in 6. c. un. §. Et quoniam. de Stat. Regular. in 6. [s. 36] et 1. 2. §. Post originem. ff. de Origin. iur.). Statuimus ideo, ut clarissimus dominus praepositus huius domus sit custos legum, transgressores earum iuxta tenorem et obloquentiam statutorum superius descriptorum, quae ad corticem servanda sunt (Bartol. in l. Cum Navarchorum. C. de Naviculariis.) et pro delicti qualitate, quae paenes lenire vel aggravare solet (can. Non afferamus. 24. 9. 1. etc. fin. §. fin. de Clandest. desponsat.) praemissa semper (iux. c. Reprehensibilis. de Appell.), monitione puniat (arg. can. Pro qualitate. 26. 9. 7.) exceptioni et appellationi iustis et legitimis, quibus iura deferre mandant et praecipiunt, ad quem de iure et praescripto statutorum universitatis deferre debet, deferat, suoque ingenio non innitatur, sed legum, statutorum et clarissimorum dominorum consiliariorum unaque cum illis iudicia exerceat et sententiam de consensu eorum expresso dicat. Integrum enim est iudicium, cum plurimorum sententiis confirmatur (can. Extra conscientiam. dist. 64.), et quod a pluribus quaeritur, facilus invenitur (can. De quibus dist. 20.). Per plures namque homines, perfectissima veritas revelatur (l. fin. ad fin. 6. de Fideicommissis.).

[hasła: prepozyt kolegium, konsyliarze kolegium]