Wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 18 października 1922 r.
sygn. akt III Rw 693/22

1) Powód staje się współwłaścicielem gruntu, jeżeli zbudował na nim budynek wspólnie z pozwaną, będącą właścicielką części tego gruntu.

2) Do budujących należy przedstawić sprawę budowy na gruncie, którego współwłaścicielem jest małoletni, do rozpatrzenia i decyzji sądu opiekuńczego. Bierne zachowanie się jego opiekuna w czasie prowadzonej budowy nie pozbawia małoletniego prawa współwłasności tego gruntu.

Sąd Najwyższy jako sąd rewizyjny
pod przewodnictwem Prezesa Sądu Najwyższego Dworskiego,
a w obecności sędziów Sądu Najwyższego dr. Barańskiego i dr. Rutkowskiego jako sędziów,
w sprawie Piotra Gołdyna, rolnika we Wróżenicach, powoda, zastąpionego przez adwokata dr. Ignacego Szodo,
przeciw 1) Katarzynie z Kraseniów Gołdynowej w Raczkowie pod Horodenką i 2) Janowi Krasoniowi, rolnikowi we Wróżenicach, pozwanych, zastąpionych przez adwokata dr. Jassema,
o własność połowy realności lwh 140 księgi gruntowej gminy katastralnej Wróżenice, wskutek rewizji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie jako sądu odwoławczego z dnia 10 grudnia 1921 r., sygn. akt II Bc 300/21, którym na odwołanie powoda zatwierdzono wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 8 czerwca 1921 r., sygn. akt XI Cg 3227/20,
na posiedzeniu niejawnym orzekł:

uwzględniając częściowo rewizję zmienia się zaczepiony wyrok w ten sposób, iż orzeka:
1) pozwana Katarzyna z Krasoniów Gołdowa winna uznać powoda za właściciela niewydzielonej połowy z połowy realności objętej lwh 140 księgi gruntowej gminy katastralnej Wróżenice, dotąd na rzecz pozwanej własnej, składającej się tylko z parceli budowlanej pierwszej kategorii i stojącego na niej parterowego domu murowanego,

2) z dalej idącym żądaniem skargi powód zostaje oddalony,
3) koszta sporu w stosunku między powodem a pozwaną Katarzyną Gołdową znoszą się wzajemnie,
4) powód obowiązany jest zwrócić pozwanemu Janowi Krasoniowi koszta postępowania we wszystkich instancjach w kwocie 6.345 marek polskich w dniach czternastu pod rygorem egzekucji.

Niniejsza publikacja została sfinansowana ze środków Priorytetowego Obszaru Badawczego Heritage w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim

Uzasadnienie

Rewizji opartej na przyczynach rewizyjnych z § 503 pkt 4 i 2 k.p.c.¹ nie można odmówić słuszności, o ile rozchodzi się o pierwszą wymienioną przyczynę. Wedle stanu aktów oraz ustaleń wyrokowych właścicielami hipotecznymi parceli budowlanej pierwszej kategorii 22 we Wróżenicach byli pozwani po połowie. Na parceli tej stał stary dom drewniany, który powód i pierwpozwana w roku 1912 rozebrali, a na jego miejsce wystawili nowy obszerniejszy dom murowany własnym kosztem i staraniem. O tej nowej budowie wiedział Maciej Krasoń, opiekun wówczas małoletniego wtórpozwanego, i budowie tej się nie sprzeciwił, ale też i nie zawiadomił o niej sądu opiekuńczego małoletniego pupila. Pytanie więc czyją własnością jest nowy dom z zabudowaną parcelą. W myśl § 418 zd. 3 k.c.², jeżeli właściciel gruntu wiedział o budowie i nie wzbronił jej natychmiast rzetelnemu budującemu, to może żądać od budującego tylko zwyczajnej wartości gruntu, a właścicielem jego staje się budujący. Ponieważ więc powód budował z wiedzą i wolą pierwpozwanej oraz wspólnym z nią kosztem, przeto stał się współwłaścicielem części gruntu do niej należącej, a więc połowy z połowy, czyli czwartej części z całości wraz z odpowiednią częścią budynku jako przynależności tej części gruntu (§§ 294, 297 k.c.). O tyle zatem rewizja powoda jest uzasadniona i dlatego należało ją w tym zakresie uwzględnić i orzec jak wyżej.

Nieuzasadnioną natomiast jest rewizja w stosunku do wtórpozwanego. Bierne zachowanie się jego opiekuna wobec powoda i pierwpozwanej w czasie prowadzonej przez nich budowy, nie może pozbawić tego pozwanego prawa własności do połowy gruntu, albowiem rzeczą było budujących, jeżeli nie chcieli się narazić na zarzut działania w złej wierze, przedstawić sprawę rozebrania starego i budowy nowego domu do rozpatrzenia i decyzji sądu opiekuńczego, a ponieważ tego nie uczynili, względnie nie uczynił tego sam powód, to własność drugiej połowy budynku przypadła wtórpozwanemu jako właścicielowi drugiej połowy gruntu, natomiast budującym względnie powodowi należy się tylko stosunkowy zwrot kosztów budowy jako działającemu bez zlecenia (§ 418 zd. 1 i 2 k.c.).

Nieuzasadnioną w tym zakresie rewizję należało zatem bez skutku zostawić.

Koszty sporu powoda w stosunku do pierpozwanej zniesiono wzajemnie, albowiem oboje między sobą spór częścią wygrali, częścią zaś przegrali (§§ 43 ust. 1 i 50 k.p.c.). Natomiast orzeczenie o kosztach sporu powoda w stosunku do wtórpozwanego polega na przepisie §§ 41 i 50 k.p.c., przy czym uwzględniono, że pozwani mieli wspólnego pełnomocnika procesowego.

1 Austriacka ustawa z dnia 1 sierpnia 1895 r. o postępowaniu sądowem w cywilnych sprawach spornych (Procedura cywilna), Dz.U.P. 1895 poz. 113.
² Allgemeines bürgerliches Gesetzbuch für die gesammten deutschen Erbländer der Oesterreichischen Monarchie, Justizgesetzsammlung 1811 nr 946. Oficjalny tekst polski: Powszechna księga ustaw cywilnych dla wszystkich krajów dziedzicznych niemieckich Monarchii Austryackiej, Wiedeń 1811, cz. I-III.

Niniejsza publikacja została sfinansowana ze środków Priorytetowego Obszaru Badawczego Heritage w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim