Wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 25 września 1923 r.
sygn. akt III Rw 1612/21

1) Czechosłowacka korona nie jest tym samym, czym była korona austriacko-węgierska, jest pieniądzem nowym, a ponieważ dług powoda opiewa na korony austriackie przedwojenne, zatem niestemplowane, powód do zapłaty długu tylko w takich koronach jest uprawniony i zobowiązany.

2) Okoliczność, że powód obowiązał się zapłacić dług franco i loco Saaz ¹, gdzie monetą obiegową jest tylko korona czechosłowacka, nie ma decydującego znaczenia z powodu wyraźnej umowy stron.

3) Zarzut dewaluacji korony austriackiej nie zostanie uwzględniony, jeżeli strona odmówiła przyjęcia austriackich koron niestemplowanych, kiedy korona ta stała na równi z koroną czechosłowacką, czym sama zawiniła swoją szkodę wynikłą z późniejszej dewaluacji korony austriackiej niestemplowanej.

Sąd Najwyższy jako sąd rewizyjny
pod przewodnictwem sędziego Sądu Najwyższego Fedyńskiego, a w obecności sędziów Sądu Najwyższego dr. Barańskiego i Hroboniego jako sędziów, w sprawie Aleksandra Heilperna, właściciela browaru w Skawinie, powoda, zastąpionego przez adwokata dr. Leona Reifera,
przeciw Józefowi Paulusowi, fabrykantowi w Saaz (Czechosłowacja), pozwanemu, zastąpionemu przez adwokata dr. Alberta Goldfingera,
o wykreślenie prawa zastawu,
wskutek rewizji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie jako sądu odwoławczego z dnia 26 stycznia 1922 r., sygn. akt IV Bc 306/21, którym na odwołanie pozwanego zmieniono wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 30 lipca 1921 r., sygn. akt XI Cg 2534/20,
na posiedzeniu niejawnym orzekł:

uwzględniając rewizję zmienia się zaczepiony wyrok w ten sposób, że się orzeka:

1) pozwany winien w dniach czternastu pod rygorem egzekucji zeznać i wręczyć powodowi deklarację z zezwoleniem na wykreślenie zaintabulowanego w stanie biernym realności lwh 706, 943 i 1390 księgi gruntowej gminy katastralnej Skawina na zasadzie zapisu kaucyjnego z daty Skawina 3 grudnia 1912 r. prawa zastawu dla sum kaucyjnych w kwotach 18.000, 2.000 i 1.000 koron, atoli za równoczesna zapłatą franco i loco Saaz przez powoda pozwanemu kwoty 16.016 koron, z 5% odsetkami od 19 czerwca 1919 r. biegnącymi w koronach austriackich

¹ Właściwie Žatec.

Niniejsza publikacja została sfinansowana ze środków Priorytetowego Obszaru Badawczego Heritage w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim

niestemplowanych z tym dołożeniem, że koszty deklaracji oraz koszty ekstabulacji ma ponieść sam powód,

2) koszta sporu wszystkich instancji znoszę się wzajemnie.

Uzasadnienie

Nie można odmówić słuszności rewizji, o ile ją oparto na przyczynie rewizyjnej z § 503 pkt 4 k.p.c.²

Wedle stanu aktów pozwany dostarczał powodowi na kredyt chmiel, a pisemną umową zawartą w listopadzie 1912 r., uznał powód, że dłużnym jest pozwanemu z tego tytułu 22.796,90 koron, którą to kwotę obowiązał się zapłacić pozwanemu franco i loco Saaz w umówionych ratach z 5% odsetkami, od 15 listopada 1912 r., biegnącymi. Na zabezpieczenie powyższej wierzytelności względnie długu w resztującej kwocie 18.796,90 koron z 5% odsetkami ustanowił powód zapisem kaucyjnym z daty Skawina 3 grudnia 1912 r., prawo zastawu na swych realnościach w Skawinie do maksymalnej wysokości 18.000 koron dla kapitału, 2.000 koron dla odsetek i 1.000 koron dla kosztów.

Strony podały zgodnie (k. 26), że pozwanemu należy się 16.016,16 koron, że powód ofiarował pozwanemu w roku 1919 powyższą kwotę w koronach austriackich, że pozwany atoli jej nie przyjął, żądając zapłaty w koronach czeskich nawet z opustem 20%, że jednak pozwany obstawał przy zapłacie w walucie austriackiej.

W toku sporu złożył powód do depozytu sądowego na rzecz pozwanego sumę 14.700 marek polskich jako równowartość całej sumy kaucyjnej 21.000 koron. Oceniając powyższy stan rzeczy Sąd Najwyższy jest zdania, że stanowisko prawne pozwanego, aby mu powód płacił dług w koronach czeskich, jest mylne. Czechosłowacka korona nie jest tym samym, czym była korona austriacko-węgierska, jest pieniądzem nowym, a ponieważ dług powoda opiewa na korony austriackie przedwojenne, zatem niestemplowane, powód do zapłaty długu tylko w takich koronach jest uprawniony i zobowiązany. Okoliczność, że powód obowiązał się zapłacić dług franco i loco Saaz, gdzie monetą obiegową jest tylko korona czechosłowacka, nie ma decydującego znaczenia, a to wobec wyraźnej umowy stron.

Z powyższego wynika więc, że ofiarowanie w roku 1919 przez powoda pozwanemu zapłaty w austriackich koronach niestemplowanych było dobre, że jednak złożenie przez powoda sumy 14.700 marek polskich do depozytu sądowego, nie jest zapłatą tego, do czego powód jest obowiązany, zaczym złożenie to nie idzie na rachunek pozwanego (1425 k.c.3), zwłaszcza, że powód sam uzupełniając

² Austriacka ustawa z dnia 1 sierpnia 1895 r. o postępowaniu sądowem w cywilnych sprawach spornych (Procedura cywilna), Dz.U.P. 1895 poz. 113.
³ Allgemeines bürgerliches Gesetzbuch für die gesammten deutschen Erbländer der Oesterreichischen Monarchie, Justizgesetzsammlung 1811 nr 946. Oficjalny tek st polski: Powszechna księga ustaw cywilnych dla wszystkich krajów dziedzicznych niemieckich Monarchii Austryackiej, Wiedeń 1811, cz. I-III.

Niniejsza publikacja została sfinansowana ze środków Priorytetowego Obszaru Badawczego Heritage w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim

żądanie skargi (k. 5) czyni zawisłym wystawienie kwitu ekstabulacyjnego przez pozwanego od równoczesnej zapłaty przez powoda dłużnej kwoty 16.016,16 koron. Uzupełnione żądanie skargi przedstawia się zatem jako uzasadnione i dlatego należało w myśl niego, oraz bez potrzeby roztrząsania dalszych powołanych przyczyn rewizyjnych z punktów 2 i 3, które zresztą nie zachodzą.

Podniesionego w toku sporu przez pozwanego zarzutu dewaluacji Sąd Najwyższy nie uwzględnił, albowiem pozwany przez nieuzasadnioną odmowę przyjęcia austriackich koron niestemplowanych w roku 1919, kiedy korona ta, jak sam przyznaje (k. 4v) stała na równi z koroną czechosłowacką, sam zawinił swą szkodę wynikłą z późniejszej dewaluacji korony austriackiej niestemplowanej (§ 1419 k.c.).

Koszta sporu zniesiono wzajemnie (§ 43 ust. 1 k.p.c.), albowiem powód nie przesłał w swoim czasie pozwanemu swego długu franco i loco Saaz, jak był obowiązany, w tym więc kierunku jego stanowisko prawne okazało się nieuzasadnione.

[Przywołane przepisy: § 43 ust. 1, § 503 pkt 2, 3, 4 k.p.c. z 1895 r., § 1419, 1425 k.c. z 1811 r.]

Niniejsza publikacja została sfinansowana ze środków Priorytetowego Obszaru Badawczego Heritage w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim