Wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 24 kwietnia 1923 r.
sygn. akt III Rw 2069/22

1) Bojaźń wynikającą z przymusu psychicznego, która mogłaby uzasadniać

wymuszenie umowy, należałoby oceniać wedle wielkości i prawdopodobieństwa niebezpieczeństwa, którym grożono.

2) Aby powołać się na przymus psychiczny, należy udowodnić, że stronie

zagrażało niebezpieczeństwo, pod którego obawą i dla odwrócenia którego strona ta skłoniła się do umownego świadczenia wbrew rzeczywistej swojej woli.

Sąd Najwyższy jako sąd rewizyjny
pod przewodnictwem sędziego Sądu Najwyższego Angermanna, a w obecności sędziów Sądu Najwyższego dr. Sieradzkiego i dr. Mierzeńskiego jako sędziów,
w sprawie Wojciecha Irzyka, gospodarza w Lipniku, powoda, zastąpionego przez adwokata dr. Rosenzweiga,
przeciw Annie Irzykowej, wdowie po Józefie, gospodyni w Lipniku oraz przeciw małoletniemu Janowi Irzykowi, działającemu przez matkę i opiekunkę Annę Irzykową, pozwanym, zastąpionym przez adwokata dr. Zakrzewskiego, o nieważność ugody sądowej z 25 listopada 1929 r., sygn. akt A 168/20, wskutek rewizji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie jako sądu odwoławczego z dnia 15 maja 1922 r., sygn. akt II Bc 113/22, którym na odwołanie powoda zatwierdzono Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 13 grudnia 1921 r., sygn. akt XI Cg 423/21,
na posiedzeniu niejawnym orzekł:

rewizji nie uwzględnia się.

Uzasadnienie

Rewizji opartej na przyczynie rewizyjnej z § 503 pkt 4 k.p.c.1 nie można przyznać słuszności.

Wedle wywodów rewizji skargę powoda uzasadniać ma przymus psychiczny niepochodzący od pozwanych (§ 870 k.c.2), tylko od osoby trzeciej (§ 875 k.c.), w tym wypadku od sędziego.

1 Austriacka ustawa z dnia 1 sierpnia 1895 r. o postępowaniu sądowem w cywilnych sprawach spornych (Procedura cywilna), Dz.U.P. 1895 poz. 113.

Niniejsza publikacja została sfinansowana ze środków Priorytetowego Obszaru Badawczego Heritage w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim

Strona pozwana w tej rzekomo bezprawnej czynności osoby trzeciej udziału nie brała.

Wedle postanowień przepisu § 875 k.c. umowa w tych warunkach zawarta jest ważną, a powód nie byłby obowiązany do jej dotrzymania jedynie w przypadku, gdyby druga strona wiedzieć musiała oczywiście o czynności przymusu.

Tego powód nawet nie twierdził.

Niemniej trafną jest ocena zaczepionego wyroku, że żaden przymus wcale nie zaszedł. Bojaźń mająca uzasadnić wymuszenie umowy należałoby oceniać wedle wielkości i prawdopodobieństwa tego niebezpieczeństwa, którym grożono (§ 55 k.c.).

Ustalenia faktyczne zaczepionego wyroku wcale nie usprawiedliwiają, poglądu, iż by danym wypadku zagrażało powodowi w ogóle jakie niebezpieczeństwo, pod którego obawą i dla odwrócenia którego powód skłonił się rzekomo do umownego świadczenia wbrew rzeczywistej swojej woli.

Wobec tego, gdy podniesiona przyczyna rewizyjna wcale nie jest uzasadniona, należało rewizję pozostawić bez uwzględnienia.

[Przytoczone przepisy: § 503 pkt 4 k.p.c. z 1895 r., § 55, § 870, § 875 k.c. z 1811 r.]

2 Allgemeines bürgerliches Gesetzbuch für die gesammten deutschen Erbländer der Oesterreichischen Monarchie, Justizgesetzsammlung 1811 nr 946. Oficjalny tekst po lski: Powszechna księga ustaw cywilnych dla wszystkich krajów dziedzicznych niemieckich Monarchii Austryackiej, Wiedeń 1811, cz. I-III.

Niniejsza publikacja została sfinansowana ze środków Priorytetowego Obszaru Badawczego Heritage w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości w Uniwersytecie Jagiellońskim