Prawo
o urządzeniu wolności handlu
z 16 stycznia 1821 r.
Dziennik Rozporządzeń Rządowych Wolnego, Niepodległego i Ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu z 1821 r.
Nro 190 Dzien[nika] Gł[ównego] Senatu.
MY PREZES
I SENATOROWIE
WOLNEGO MIASTA KRAKOWA
I JEGO OKRĘGU.
Wszem wobec i każdemu z osobna, komu o tém wiedzieć należy, a mianowicie mieszkańcom Wolnego Miasta Krakowa i Jego okręgu, wiadomo czyniemy, iż na posiedzeniu Zgromadzenia Reprezentantów w dniu ósmym stycznia tysiąc ośmset dwudziestego pierwszego roku odbytym, jednomyślnością uchwalone zostało prawo, mocą którego toż Zgromadzenie Reprezentantów zważając, ile ustanowienie zasad wolności handlu w sposób odpowiadający zamiarom Trzech Najjaśniejszych Dworów, a razem zapewniający przez umiarkowane ograniczenia kredyt publiczny, przyłożyć się może do wzrostu tego użytecznego i szczególnie klasę możniejszą obywateli stolicy tetejszej zatrudniającego przemysłu uchwala
PRAWO
o urządzeniu wolności handlu
TYTUŁ I.
ZASADY OGÓLNE.
ARTYKUŁ I.
Liczba kupców handlujących w Mieście Wolnym Krakowie i Jego okręgu, nie będzie mogła być nigdy ograniczoną.
[hasła: Wolne Miasto Kraków, kupiec, handel]
ARTYKUŁ 2.
Handel nie będzie mógł być ograniczonym, ani do szczególnego rodzaju, ani do pewnego gatunku, ani do ilości towarów, owszem każdy kupiec będzie miał nieograniczoną wolność handlowania wszelkiemi artykułami będącemi przedmiotem handlu.
[hasła: handel, kupiec, wolność handlu]
ARTYKUŁ 3.
Kupcom zagranicznym momentalnie dla spekulacji z towarami do kraju Wolnego Miasta Krakowa przybywającym, nie będzie wolno cząstkowo sprzedawać swych towarów, wyjąwszy czas jarmarków, hurtem zaś będzie Im wolno takowe sprzedawać lub zamienne układy robić, podług upodobania i każdego czasu bądź z kupcami krajowemi, bądź z zagranicznemi, bądź na koniec z innemi do klasy kupców nienależącemi osobami.
[hasła: kupiec zagraniczny, Wolne Miasto Kraków, sprzedaż cząstkowa, jarmark, sprzedaż hurtowa, kupiec krajowy]
ARTYKUŁ 4.
Kupcy zagraniczni chcący utrzymować w kraju Miasta Wolnego Krakowa stałe składy towarów dla prowadzenia handlu hurtowego, bądź przez siebie samych, bądź przez swych komisantów, powinni być członkami Kongregacji Kupieckiej i mieć własność nieruchomą wartości sześć tysięcy złotych polskich przynajmniej.
[hasła: kupiec zagraniczny, Wolne Miasto Kraków, sprzedaż hurtowa, komisant, członek Kongregacji Kupieckiej, własność nieruchomości]
ARTYKUŁ 5.
Wszystkim rzemieślnikom, rękodzielnikom, fabrykantom i wszelkiego rodzaju profesjonistom wolno będzie pierwsze materiały do ich profesji należące, sprowadzać wprost z zagranicy i wyrabiać z nich fabrykata; wolno Im oraz będzie utrzymować składy, sklepy i kramy, dla wystawienia w nich na publiczną sprzedaż cząstkową lub hurtową fabrykatów, płodem własnej Ich pracy będących.
[hasła: rzemieślnik, rękodzielnik, fabrykant, materiał, fabrykat, sprzedaż cząstkowa, sprzedaż hurtowa]
ARTYKUŁ 6.
Spekulantom zagranicznym trudniącym się cząstkową sprzedażą rozmaitych towarów i roznoszeniem tychże po domach, sprzedaż takowa w mieście Krakowie tylko w czasie jarmarków dozwolona będzie.
[hasła: spekulant zagraniczny, sprzedaż cząstkowa, jarmark]
ARTYKUŁ 7.
Mieszkańcy starozakonni co do wolności handlu, używać będą stosownie do § 21 Statutu klasę starozakonnych urządzającego, tych samych praw, co i kupcy chrześcijanie i ulegać będą tym samym przepisom i warunkom, jakie dla klasy handlujących tak w ogólności jak i w szczególności są przepisane.
[hasła: żydzi, handel, Statut Urządzający Starozakonnych w Wolnym Mieście Krakowie i Jego Okręgu z 1817 r., kupiec]
ARTYKUŁ 8.
Handel wszelkiemi produktami krajowemi tak surowemi jak i przerobionemi, wolnym jest dla wszystkich mieszkańców bez ograniczenia, wyjąwszy cząstkową sprzedaż trunków krajowych, która oddzielnemi przepisami urządzoną jest.
[hasła: handel, produkt krajowy, sprzedaż cząstkowa, alkohol]
TYTUŁ II.
O Kongregacji Kupieckiej.
ARTYKUŁ 9.
W mieście Krakowie i Jego okręgu będzie jedno tylko zgromadzenie kupców, pod dawnym jego nazwiskiem Kongregacja Kupiecka, jednakże gdyby w miasteczkach okręgowych za wzrostem handlu pomnożyła się z czasem liczba kupców, Senat mocen będzie zaprowadzić w tychże więcej Zgromadzeń Kupieckich na tychże samych zasadach, które niniejszém urządzeniom są wskazane dla Kongregacji Kupieckiej w Krakowie.
[hasła: Zgromadzenie kupców, Kongregacja Kupiecka, kupiec, Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa]
ARTYKUŁ 10.
Mieszkańcy wyznania mojżeszowego bawiący się kupiectwem, nie będą mogli stanowić oddzielnej Kongregacji Kupieckiej.
[hasła: żydzi, handel, Kongregacja Kupiecka]
ARTYKUŁ 11.
Kupcy żydzi którzyby udowodnili:
1) Iż od trzech lat przynajmniej prowadzą jaki rodzaj kupiectwa w mieście Krakowie i Jego okręgu, tudzież podatek osobisty jako kupcy opłacali; tudzież że utrzymują księgi kupieckie Kodeksem Handlowym przepisane w językach polskim lub niemieckim.
2) Iż posiadają funduszu w zaspokojonych własnych towarach najmniej Złot[ych] pols[kich] 5000. będą mogli być przypuszczonemi do Kongregacji Kupieckiej i znajdować się na Jej posiedzeniach z głosem doradczym, ile razy Kongregacja Kupiecka uzna potrzebę wezwania ich na obrady swoje. Ci zaś, którzy dopełnią warunków zastrzeżonych Statutem Urządzającym klasę starozakonnych, zapewniających Im używanie praw politycznych, będą mieli prawo głosowania i być obranemi na urzędników od wolnego wyboru Kongregacji zawisłych.
[hasła: żydzi, kupiec, handel, podatek, księga kupiecka, kodeks handlowy, Kongregacja Kupiecka, posiedzenie, głos doradczy, Statut Urządzający Starozakonnych w Wolnym Mieście Krakowie i Jego Okręgu z 1817 r., prawa polityczne, prawo głosowania, urzędnik Kongregacji Kupieckiej]
ARTYKUŁ 12.
W Kongregacji Kupieckiej jak dotąd będzie czterech starszych i dwunastu radców.— Skład ten urzędników utrzymować będzie całą administracją, tak starsi jak radcy obieranemi będą większością głosów sekretnych w końcu każdego roku. Wybory te potrzebować będą zatwierdzenia Senatu.— Pierwszy starszy kierować będzie całą administracją i obradami Kongregacji, a w razie nieobecności Jego, zastąpi Go starszy z kolei.— Senat po wysłuchaniu zdania Kongregacji Kupieckiej oznaczy przedmioty mające być roztrząsanemi na ogólnych zgromadzeniach, niemniej przedmioty należące do szczególnych zgromadzeń składających się z samych jedynie urzędników oraz oznaczy liczbę osób komplet stanowić mających.
[hasła: Kongregacja Kupiecka, urzędnik Kongregacji Kupieckiej, wybory, głosowanie tajne, zatwierdzenie, Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa]
ARTYKUŁ 13.
Posiedzenia Kongregacji Kupieckiej odbywać się będą w obecności senatora na ten koniec od Senatu delegowanego, protokół posiedzeń utrzymowanym będzie przez sekretarza obranego przez skład urzędników Kongregacji.— Urząd sekretarza może być płatny i dożywotni, jeżeli Kongregacja uzna tego potrzebę.
[hasła: posiedzenie, Kongregacja Kupiecka, senator, Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa, protokół posiedzeń, sekretarz, urzędnik Kongregacji Kupieckiej]
ARTYKUŁ 14.
Do zakresu działań Kongregacji Kupieckiej należeć będzie:
1) Cała administracja kasy i wszelkich funduszów własność Kongregacji Kupieckiej stanowiących.
2) Przyjmowanie uczniów.
3) Wyzwalanie tychże na czeladników.
4) Przyjmowanie osób kwalifikowanych na kupców.
5) Przedstawienie Senatowi podwójnej listy kandydatów na radców Rady Handlowej. 6) Przedstawianie kandydatów na starszych i sekretarza giełdy.
[hasła: Kongregacja Kupiecka, uprawnienia]
ARTYKUŁ 15.
Sposób przyjmowania uczniów, lata nauki, sposób wyzwalania i lata wprawy po wyzwoleniu, niemniej sposób przyjmowania osób na członków Kongregacji, na koniec opłaty i kary porządkowe, tudzież stosunki pomiędzy uczniami, czeladzią i Ich pryncypałami, Senat po wysłuchaniu zdania Kongregacji Kupieckiej, oddzielnym urządzeniem ogłosi.
[hasła: przyjmowanie uczniów, lata nauki, wyzwolenie na czeladnika, członek Kongregacji Kupieckiej, opłaty, kary porządkowe, uczeń, czeladnik, mistrz, Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa, Kongregacja Kupiecka]
ARTYKUŁ 16.
Starsi żadnych składek bez wiedzy i zatwierdzenia rozkładu przez Senat na kupców nakładać nie będą mocni.
[hasła: składka, kupiec, zatwierdzenie, Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa]
ARTYKUŁ 17.
Warunki do zostania kupcem będą następujące:
1) Każdy ubiegający się winien złożyć wiarygodne świadectwa dobrego sprawowania się.
2) Złożyć list wyzwolenia i świadectwo z odbytej wprawy czeladniczej. 3) Udowodnić, iż posiada wiadomość utrzymowania książek kupieckich prawem przepisanych. Wdowy zaś po zmarłych kupcach pozostałe, a tym samym do dalszego prowadzenia handlu upoważnione, tudzież pozostałe po kupcu małoletne dzieci obowiązanemi będą prowadzić swój handel przez osobę usposobienie dopiero wspomnione posiadającą.
4) Udowodnić, że posiada potrzebny fundusz do założenia handlu.— Fundusz zaś potrzebny zastósowany do rodzaju handlu, równie jak i sposób okazania tego funduszu, Senat po zasiągnieniu opinii Kongregacji Kupieckiej oznaczy, który mniejszym być nie może jak złotych polskich pięć tysięcy, a większy wymagany, jak złotych polskich dwadzieścia pięć tysięcy, w zaspokojonych towarach, albo w zaręczeniach hipotecznych.
[hasła: kupiec, wymogi prawne, świadectwo, list wyzwolenia, księga kupiecka, wdowa, dzieci, handel, fundusz, Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa, Kongregacja Kupiecka, opinia, towar, zaręczenie hipoteczne]
ARTYKUŁ 18.
Gdyby Kongregacja Kupiecka odmówiła przyjęcia, Senat po sprawdzeniu kwalifikacji przez mianowanych z swej strony pięciu kupców, jako znawców mających wprzód przysiąc na rzetelność zdania, wyda Mu pozwolenie do prowadzenia handlu i poleci Go wpisać do listy kupców decyzją swą, która będzie ostateczną. — Opinia jednak rzeczonych pięciu kupców wtenczas tylko będzie dla Senatu obowiązującą, gdy będzie jednomyślną. — Tworzenie kupców honorowych na przyszłość miejsca nie ma. — Bankructwo również pozbawia prawa należenia do Kongregacji i używania praw do tego przywiązanych, dopóki sądowe uprawnienie (Rehabilitatio) nie nastąpi.
[hasła: Kongregacja Kupiecka, Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa, decyzja, pozwolenie do prowadzenia handlu, lista kupców, kupiec, opinia, bankructwo, upadłość, rehabilitatio]
ARTYKUŁ 19.
Senat urządzi oddzielne Zgromadzenie Kramarzy w sposób najdogodniejszy. Chcąc zaś z jednej strony ułatwić kramarzom wstęp do ich zgromadzenia, a z drugiej strony zakreślić pewne granice czynności kramarskich i zapobiec nadużyciom mogącym mieć szkodliwy wpływ na kredyt publiczny, stanowi się:
1) Iż chcący zostać kramarzami winni będą okazać najprzód fundusz przynajmniej złotych polskich sto.
2) Iż nie będą mogli sami sprowadzać towarów z zagranicy, lecz brać powinni takowe od kupców miejscowych.
3) Nie będą mogli trudnić się interesami wekslowemi, komisowemi i spedycjami za granicą.
4) Iż nie służy Im prawo przyjmowania i wyzwalania uczniów.
5) Nie mogą być członkami giełdy, ani Rady Handlowej.
[hasła: Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa, zgromadzenie kramarzy, kramarz]
Zalecamy przeto i rozkazujemy, ażeby uchwała ta jako prawo od dnia pierwszego marca tysiąc ośmset dwudziestego pierwszego roku obowiązujące uważaną i od kogo należy dopełnioną była. Dla podania zaś do publicznej wiadomości, umieścić Ją w Dzienniku Rozporządzeń Rządowych rozkazaliśmy. — Działo się na posiedzeniu Senatu w Krakowie dnia szesnastego stycznia tysiąc ośmset dwudziestego pierwszego roku.
[Podpisy] WODZICKI.
Mieroszewski, S. J. S.
(L. S.)
Dzień ogłoszenia jest pierwszy miesiąca marca 1821 roku.
