Rozporządzenie Senatu Rządzącego
Wolnego Miasta Krakowa
z dnia 1 lutego 1830 r.

Powtórne urządzenie Domu Pracy Przymusowej

Dziennik Praw Rzeczypospolitey Krakowskiey z 1829 r.

Nr 599 DGS

My, Prezes i senatorowie Wolnego, Niepodległego i Ściśle Neutralnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu.

Ponieważ wydane i drukiem ogłoszone postanowienie nasze z dnia 15 czerwca 1827 zaprowadzenie Domu Pracy za cel mające okazało się być w doświadczeniu do wykonania trudnym, skąd wynikła potrzeba zastosowania administracji onego do odkazać się na to mogących funduszów i ograniczenia jej w szczuplejszych obrębach, wziąwszy przeto okoliczność tę pod ściślejszą rozwagę, uznaliśmy zaprowadzenie niejakiej odmiany w powyżej namienionym postanowieniu za koniecznie potrzebne; jakoż uchylając go niniejszym, dom pracy wedle następujących przepisów urządzonym mieć chcemy:

Tytuł wstępny
Art. 1.

Na dom ogólny pracy przeznaczamy lokal w gmachu rządowym przy ulicy Kanonnej pod L. 168 stojącym, dotąd przez Dyrekcję Policji zajmowanym.

[hasła: dom pracy, Dyrekcja Policji]

Art. 2.

Dom pracy dzielić się będzie na dwa oddziały, a mianowicie: na dom pracy dobrowolnej, gdzie każdy szukający zarobku zgłaszać się może i tamże do czasu wolą tylko własną ograniczonego zostawać, lub też robotę podług upodobania za zaręczeniem do mieszkania swego brać, i na dom pracy przymuszonej, w którym obojej płci i wszelkiego wyznania włóczęgi, ludzie podejrzani, bez służby zostający i nie mogący się wywieść z uczciwego sposobu utrzymywania się, za decyzją władz osadzonymi będą z urzędu dla przyzwyczajenia ich do pracy lub wyuczenia się

użytecznego rzemiosła, z którego by na przyszłość mieć mogli pewne dla siebie utrzymanie. Dom pracy dobrowolnej wtenczas dopiero zostanie zaprowadzonym, gdy dom pracy przymuszonej stanie na stopniu swego zupełnego rozwinięcia, i osadzeni w nim zapewniony mieć będą ciągły zarobek; nim to nastąpi, może być tylko zbywająca od potrzeb tego Instytutu robota zgłaszającym się dobrowolnie udzielaną, bądź w własnych mieszkaniach za zaręczeniem, bądź w domu pracy w lokalu tymczasowo na ten cel przeznaczonym pracować chcącym.

[hasła: dom pracy, praca przymusowa, praca dobrowolna, włóczęgostwo, praca osadzonych]

Tytuł drugi
O nadzorze i administracji domu pracy.

Art. 3.

Dom pracy zostawać będzie tymczasowo pod bezpośrednim kierunkiem i władzą Dyrekcji Policji, nadzór zaś onegoż przy Wydziale Spraw Wewnętrznych i Policji w Senacie Rządzącym, który z grona swego delegować będzie jednego senatora mającego odbywać miesięczne rewizje tego Instytutu.

[hasła: dom pracy, Wydział Spraw Wewnętrznych, Senat Rządzący, Dyrekcja Policji]

Art. 4.

Za pośrednictwem Konsystorza Generalnego wezwanymi zostaną zakonnicy klasztorów tutejszych, aby w dni świąteczne w godzinach rannych w kościele św. Michała mszę świętą odprawiać, a w godzinach popołudniowych w gmachu instytutowym nauki chrześcijańskie wykładać zechcieli, prócz tego modlitwy ranne i wieczorne codziennie odmawianymi będą.

[hasła: dom pracy, posługa religijna, Konsystorz Generalny Diecezji Krakowskiej, klasztory]

Art. 5.

Bezpośredni wewnętrzny dozór i zarządzenie w domu pracy należeć będzie do prowizora przez Senat nominowanego i przysięgą do wiernego pełnienia obowiązków zobowiązanego. Dozorców, których liczbę etat oznaczy, przyjmować będzie i oddalać Dyrekcja Policji podług tego, jak to być uzna zgodne z dobrem Instytutu. Obydwa chirurdzy rządowi miasta Krakowa pełnić będą kolejno co kwartał obowiązek urzędników zdrowia przy tym Instytucie.

[hasła: dom pracy, Senat Rządzący, chirurg miejski, urzędnik zdrowia, nadzór nad domem pracy]

Art. 6.

Obowiązkiem będzie Dyrekcji Policji:

a) Układanie coroczne etatu potrzeb przychodu i wydatku do roku finansowego zastosowanego, który ulegać będzie zatwierdzeniu Senatu. b) Staranie się o ciągły zarobek dla osób w domu pracy osadzonych.

c) Czuwanie nad poprawą moralną i używanie do tego środków najstosowniejszych. d) Staranie, aby osoby do domu pracy dobrowolnej zgłaszające się ile możności

takową uzyskać mogły.

e) Podawanie projektów do wewnętrznych urządzeń, które by celom w zaprowadzeniu tego Instytutu zamierzonym najtrafniej odpowiadać mogły. f) Składanie z końcem każdego etatowego roku rachunków Senatowi pod zatwierdzenie.
g) Zdawanie Senatowi z dniem 1 sierpnia corocznie raportu, bilans zeszłorocznego przychodu i wydatku, ruch osób w domu pracy osadzonych lub dobrowolnie tamże pracujących, a mianowicie ile ich w ciągu roku do każdego oddziału weszło, ile do wyższej klasy postąpiło, a ile wyszło, z uwagami ogólnymi wyjaśniającymi stan Instytutu i jego potrzeby wykazującego. h) Przyjmowanie osób do domu pracy i onych wypuszczanie na wolność w przypadkach niniejszym urządzeniem oznaczonych. i) Utrzymywanie ciągłego dozoru nad Instytutem i prowizorem.
k) Utrzymywanie karności wewnętrznej.
l) Czuwanie nad całością własności Instytutowej i wykonaniem wszelkich urządzeń w

niniejszym postanowieniu lub później wydać się mających dla Instytutu tego urządzeniach zawartych.

m) Zdawanie kwartalnych raportów Wydziałowi Spraw Wewnętrznych i Policji w Senacie, wykazujących listę imienną osób w Instytucie roboty przymuszonej znajdujących się i krótki obraz odmian w ruchu osób w ciągu upłynionego kwartału zaszłych.

[hasła: dom pracy, Wydział Spraw Wewnętrznych, Senat Rządzący, Dyrekcja Policji, budżet, przyjmowanie do domu pracy, wynagrodzenie osadzonych, utrzymywanie karności, dyscyplina]

Tytuł trzeci.
O przeznaczaniu i przyjmowaniu osób do domu pracy.

Art. 7.

Nikt w domu pracy pomimowolnie osadzonym być nie może bez decyzji władzy, której służy prawo stanowienia w tej mierze, ani też dłużej zatrzymywanym, jak decyzja przeznaczająca go tamże obejmuje.

[hasła: dom pracy, zamknięcie w domu pracy]

Art. 8.

Przeznaczanie do domu pracy przymuszonej następować może aż do czasu poprawy lub też do terminu wyraźnie ograniczonego, w wypadku ostatnim przeznaczanie nie może być dłuższym jak na miesiąc jeden, gdyby zaś wypuszczony zasłużył na powtórne go w domu pracy umieszczenie, na tedy aż do czasu udowodnionej poprawy zostawać tamże musi, stopień zepsucia i szkodliwość przeznaczonego będzie wskazówką, czyli tenże na czas ograniczony czyli też jako trudny do poprawienia aż do czasu nieograniczonego, to jest okazanej poprawy, do domu pracy oddanym być ma.

[hasła: dom pracy, zamknięcie w domu pracy, uwolnienie z domu pracy]

Art. 9.

Dopóki fundusze na utrzymywanie domu pracy zwiększonymi nie będą, Instytut ten służyć będzie tylko do umieszczania w nim ludzi w mieście Krakowie i jego przedmieściach bez sposobu do życia i chęci do pracy znajdujących się, a którzy niebezpiecznymi stają się krajowi, a to za decyzjami Oddziału Administracyjnego w Dyrekcji Policji w I Instancji wydawanymi, z wolnym odwołaniem się w drodze rekursu zaraz przy publikacji decyzji do Wydziału Spraw Wewnętrznych i Policji w Senacie, który orzecze ostatecznie. Ani założenie rekursu, ani odwołanie się do drogi łaski nie uwalnia przeznaczonego decyzją Dyrekcji Policji od tymczasowego oddania go do domu pracy.

[hasła: dom pracy, zamknięcie w domu pracy, Wydział Spraw Wewnętrznych, Dyrekcja Policji]

Art. 10.

Władze w artykule poprzednim wymienione w wydawaniu decyzji ściśle trzymać się będą przepisów w artykule 1 ustawy sejmowej Z dn. 3 stycznia 1822 r. zawartych, które wyraźnie wskazują, jakie osoby do osadzenia mimowolnego kwalifikują się, nie przestępując nad zakres tenże prawem oznaczony.

[hasła: dom pracy, zamknięcie w domu pracy]

Art. 11.

Przy każdej decyzji przeznaczającej do osadzenia w domu pracy dołączonym być powinien wywód słowny wyjaśniający imię i nazwisko kwalifikowanego, jego wiek, miejsce urodzenia, wyznanie, czyli jest wolnym lub żonatym, czyli ma dzieci dorosłe lub małoletnie, gdzie żona i dzieci znajdują się, w jakim są stanie i z czego się utrzymują, czyli ma rodziców lub krewnych, gdzie, w jakim stanie i czyli ci do utrzy- mywania go są obowiązanymi, jakiego rzemiosła się uczył, gdzie dotąd zostawał, czyli nie był kiedy kryminalnie skarżony lub karany i z czego się teraz utrzymuje.

[hasła: dom pracy, zamknięcie w domu pracy, dane osobowe osadzonego, stan cywilny, żona, dzieci, rodzice, krewni, karalność, środki utrzymania]

Art. 12.

Wszelkie decyzje Dyrekcji Policji przeznaczające do osadzenia w domu pracy mają być w razie wyniesionego od tychże rekursu przesyłane Wydziałowi Spraw Wewnętrznych i Policji, który orzekłszy ostatecznie, takowe Dyrekcji Policji zwróci wraz z wywodem słownym.

[hasła: dom pracy, Dyrekcja Policji, Wydział Spraw Wewnętrznych]

Art. 13.

Gdyby rodzice lub opiekunowie, którym na mocy przepisów zawartych w tytule dziewiątym Kodeksu Cywilnego „O władzy ojcowskiej” i „O zarządzeniu opiekuna” w art. 84 ustawy Sejmu Prawodawczego z 1825 r. służy prawo żądania zamknięcia swoich dzieci lub pupilów, w wypadkach, gdzie mają ważne powody do nieukontentowania z ich postępków, wywiódłszy się upoważnieniem władzy sądowej stosownie do przepisów prawa uzyskanym, żądali, aby dla poprawy też dzieci na czas rezolucją Sądu oznaczony w domu roboty zamknięte zostały i o koszty na utrzyma- nie tychże z Dyrekcją Policji jako administracją tego domu ułożyli się; na tedy nie będzie mogła Dyrekcja Policji odmowie przyjęcia ich i umieszczenia w oddzielnym lokalu, gdyby tego żądano, a nawet zatrzymania w sekrecie nazwisk osób pod

poprawę oddanych, osadzeni tym sposobem zatrudniani będą na korzyść Instytutu pracą tego rodzaju, która by ich siłom i usposobieniu odpowiadała, a obok tego wpływać mogła na ich poprawę. W dni świąteczne w godziny popołudniowe mają być przypuszczane osoby w mowie będącym sposobem osadzone, do słuchania wykładanych przez duchownego obowiązków nauk i wystawianych smutnych skutków, jakie z niemoralnego zachowania się wypływają, aby przez to młodzież takowa na drogę cnoty naprowadzoną była, i aby pobyt jej w Instytucie nie został bez korzyści.
W wypadkach gdzie by podobnie osadzeni przez krnąbrne i nieobyczajne zachowanie się potrzebowali skarcenia, na tedy skarcenie takowe za zniesieniem się z ojcem lub opiekunem miejsce mieć może, w granicach jednak władzy ojcowskiej nieprzechodzących.
[hasła: dom pracy, osadzeni, Dyrekcja Policji, Kodeks Cywilny Napoleona, władza ojcowska, opiekun, dziecko, pupil, kapelan]

Art. 14.

Jak skoro tylko instytut pracy stanie na tym stopniu rozwinięcia, iż nie będzie obawy, aby z przymuszenia tamże osadzonym roboty brakło, mogą być wtenczas za zgłoszeniem się prostym do Dyrekcji Policji przyjmowanymi i ci do do domu roboty dobrowolnej, w oddzielnych salach założyć się mającego, którzy mając szczerą ochotę do pracy, nie mają sposobności zarobkowania, a nawet gdyby tego żądali i stawili zaręczenie, może im być wydana robota do własnego mieszkania.

[hasła: dom pracy, praca dobrowolna]

Art. 15.

Do domu pracy nie będą przyjmowani ludzie chorzy lub też kalectwem takim dotknięci, które by ich do wszelkiego rodzaju pracy niezdatnymi czyniło, ani na koniec ludzie podeszłym wiekiem i połączoną z tymże niemocą przyciśnieni, i pierwsi do właściwych szpitalów do wyleczenia, a ostatni jeżeli są krajowcami, pod opiekę Towarzystwa Dobroczynności lub do szpitalów właściwej parafii oddanymi być mają.

[hasła: dom pracy, szpital, parafia,Towarzystwo Dobroczynności]

Art. 16.

W wypadku, gdyby w domu ogólnym schronienia ubogich znalazły się osoby będące w stanie utrzymywania się przez pracę, na tedy takowym zostawionym być ma wybór albo opuszczenia domu schronienia ubogich, z warunkiem, iż się żebractwem i włóczęgostwem trudnić nie będą, i z pracy własnej utrzymywać się obowiązują, albo też przejścia do domu pracy przymuszonej, gdzie tak długo zostawać będą, dopóki nie udowodnią, iż mają ochotę do pracy, a następnie albo do domu pracy dobro- wolnej przeniesionymi, lub też na wolność zupełną wypuszczonymi zostaną. Przeniesienie do domu pracy przymuszonej z domu ogólnego schronienia ubogich

będzie następować za decyzją Dyrekcji Policji, na przedstawienie z strony Towarzystwa Dobroczynności wydaną.

[hasła: dom schronienia ubogich, przytułek, dom pracy, Dyrekcja Policji, Towarzystwo Dobroczynności, żebractwo, włóczęgostwo]

Tytuł czwarty.
O podziale, utrzymaniu i zatrudnieniu osób w domu pracy osadzonych, tudzież wewnętrznym porządku.

Art. 17.

W domu pracy przymuszonej osadzeni podzielonymi być mają na trzy klasy, w miarę większego lub mniejszego stopnia zepsucia; klasy te Dyrekcja Policji zaraz po przyjęciu osób naznaczać będzie podług stanu moralnego, jaki się z wywodu słownego z kwalifikowanym przedsięwziętego okaże, i tak do klasy III najniebezpieczniejsi, do klasy II mniej niebezpieczni, a do I klasy najmniej zepsuci umieszczonymi być mają.

[hasła: dom pracy, klasyfikacja osadzonych, Dyrekcja Policji]

Art. 18.

Każda osoba w domu pracy przymuszonej osadzona zachowa swój ubiór, w razie zaś gdyby takowy był do noszenia niezdatnym, administracja Instytutu sprawi mu odzież stosowną do jego kondycji, w jakiej przed osadzeniem w domu pracy zostawał, pościel i wszelkie inne potrzeby osobom w domu pracy osadzonym, będą dostarczane również przez administrację tego Instytutu z zachowaniem baczności, aby mniej wygód doznawali w drugiej, a najmniej w trzeciej klasie umieszczeni, z zachowaniem jednak przystojności i czystości, jaka w tym Instytucie we wszystkich szczegółach ściśle przestrzeganą być powinna.

[hasła: dom pracy, klasyfikacja osadzonych, odzież osadzonych]

Art. 19.

Wszystkie osoby w domu pracy przymuszonej i dobrowolnej osadzone żywionymi będą w Instytucie, żadnych pieniędzy do rąk nie pobierając.

[hasła: dom pracy, praca dobrowolna, praca przymusowa]

Art. 20.

Gdy klasy stanowią różnicę pomiędzy większym lub mniejszym stopniem zepsucia, przeto dla skłonienia więcej zepsutych do starania się o przejście do klasy wyższej, mają być w miarę klas naznaczane osadzonym coraz lżejsze i korzystniejsze roboty, bądź w domu bądź za domem; a nawet zostający w klasie I nie będą mogli być użytymi poza domem, chyba na własne żądanie.

[hasła: dom pracy, klasyfikacja osadzonych, praca osadzonych]

Art. 21.

Lubo rodzaj pracy, którym zostający w domu roboty mają być zatrudniani, nie da się stale oznaczyć, bowiem ten zależy od okoliczności częstej zmianie ulegających, przecież ponieważ domem pracy zamierzona jest poprawa i nastręczenie sposobności utrzymywania się po wyjściu przez pracę, przeto wszelkie takie roboty przez zostających w domu pracy przedsiębranymi być mogą, które by do pracowitości wdrożyć i korzyść przynajmniej zaspokojeniu gwałtowniejszych potrzeb odpowiadającą przynosić mogły, dlatego zaprowadzone być powinny w domu pracy warsztaty, na których by wszelkie potrzeby dla szpitalów, więzień, Milicji ile możności wyrabianymi były, i z osadzanych tamże jedni aby się sposobili do rzemiosł lub rękodzielnictwa, a inni przygotowywali onymże materiały przędzeniem, gręplowaniem itp. robotami, oprócz tego w braku robót w samym Instytucie mogą osadzeni w domu roboty przymuszonej, a dobrowolnej o ile zechcą użytymi być do plantacji i innych fabrycznych robót, w czym Dyrekcja Policji z Komitetem Ekonomicznym znosić się będzie.
[hasła: dom pracy, praca osadzonych, Dyrekcja Policji, Komitet Ekonomiczny Wolnego Miasta Krakowa]

Art. 22.

Do posługi domowej wewnątrz Instytutu używanymi będą co dzień kolejno osadzeni w domu roboty przymuszonej, z zachowaniem względu na klasy przy wyborze posługi.
[hasła: dom pracy, praca osadzonych]

Art. 23.

Dyrekcja Policji przepisze porządek codziennych czynności, tak w dni świąteczne, jak i powszechne, z zachowaniem względu na różnowierców, i porządek ten, który w każdej sali na tablicy wypisanym znajdować się powinien, ściśle zawsze zachowywanym być ma, jako na poprawę wiele wpływać mający.

[hasła: dom pracy, Dyrekcja Policji,praca osadzonych]

Art. 24.

Dla zapobieżenia wszelkiemu zepsuciu i nieobyczajności mają być sale kobiet od sal mężczyzn zupełnie oddzielonymi i wszelka pomiędzy tymiż komunikacja zniesioną. Młodzież zaś umieszczoną być ma pomiędzy zostającymi w klasie I, a to w celu zapobieżenia, by złym przykładem klas niższych prowadzona bardziej obyczajów swych nie popsuła, co jednak nie będzie jej nadawało prawa do korzyści zostającym w klasie I pozwolonych, jeżeli do tejże rzeczywiście nie została przypuszczoną.

[hasła: dom pracy, klasyfikacja osadzonych]

Art. 25.

Ponieważ czystość i ochędóstwo wiele do zdrowia i obyczajów wpływa, przeto w Instytucie pracy jak najściślej przestrzeganym być ma, iżby tak w osobach jak pościeli, sprzętach i całych salonach największa czystość zachowywaną była, a ci którzy by w ochędóstwie opuszczali się, mają być drogą karności do utrzymywania takowego znaglonymi, końcem czego czynione być mają przez urzędnika zdrowia częste rewizje, i gdyby wyrzut zaraźliwy lub inna podobnego rodzaju choroba odkrytą została, podlegający jej natychmiast odłączeni i do właściwego Instytutu dla wy- leczenia odesłanymi będą.

[hasła: dom pracy, stan higieny, choroby zakaźne, urzędnik zdrowia, leczenie osadzonych]

Art. 26.

Gdyby wydarzyło się, iżby rodzice w domu pracy osadzeni mieli przy sobie dzieci nie będące jeszcze w stanie zapracować na własne wyżywienie, lecz zostające w tym wieku, iżby początkowe nauki brać mogły, na tedy od rodziców swych w domu pracy przymuszonej zostających odłączonymi i pod opiekę Towarzystwa Dobroczynności dla wzięcia nauki w szkole tego Instytutu, a następnie umieszczenia przy warsztatach lub na służbę oddanymi będą.

[hasła: dom pracy, rodzice, dzieci, Towarzystwo Dobroczynności, warsztaty dla młodocianych]

Tytuł piąty
O karności wewnętrznej.

Art. 27.

Gdy osoby w Instytucie pracy przymuszonej zostające mieć zwykły nałogi, które z trudnością wykorzeniać przychodzi, gdy przyzwyczajeni do próżniactwa nie z

łatwością poddają się porządkowi i pracy, przeto zaprowadzenie i utrzymanie karności jest warunkiem równie pożytecznym, jak nieodzownym, nieposłuszeństwo więc, ukradkowe pijaństwo, swarliwość, nieobyczajność, rozszerzanie niemoralnych zasad, podburzanie drugich i próżniactwo surowo karanym być powinno, jak przeciwnie okazywana poprawa bez wynagrodzenia zostawać nie ma.

[hasła: dom pracy, utrzymywanie karności, dyscyplina, pijaństwo]

Art. 28.

Następujące kary w domu pracy przymuszonej w celu poprawy osadzonych tamże osób używanymi będą :
1. Odłączenie i skazanie do miejsc dla pokuty wyznaczonych.

2. Post przez ograniczenie pokarmu do chleba i wody, w granicach ustawą karną części drugiej wskazanych.

3. Zamykanie w samotnym areszcie.

4. Chłosta w klasie II i III.

[hasła: dom pracy, system kar dyscyplinarnych, kara aresztu, kara chłosty, kara postu o chlebie i wodzie, kara izolacji]

Art. 29.

Na kary w artykule poprzednim wymienione skazywać będzie Oddział Administracyjny w Dyrekcji Policji, z wolnym odwołaniem się w drodze rekursu do Wydziału Spraw Wewnętrznych i Policji w Senacie.

[hasła: dom pracy, system kar dyscyplinarnych, kara postu o chlebie i wodzie, kara chłosty, Dyrekcja Policji]

Art. 30.

Jako wynagrodzenia używane będą następujące środki:
1. Wolny wybór roboty i miejsc w roboczych, jadalnych i sypialnych salach. 2. Pozwolenie na odbieranie odwiedzin od krewnych i przyjaciół w dniach świątecznych, tudzież pisania listów, które jednak wprzód przez prowizora przeczytanymi będą.
3. Tym, którzy w klasie I znajdują się, pozwolenie wychodzenia na czas ograniczony, znajdującym się zaś w klasie II i III podobne pozwolenie udzielanym być nie ma.

4. Posuwanie z III do II a z II do I klasy.

5. Powierzanie dozorstwa nad innymi.

6. Uwolnienie z domu pracy przed upłynionym czasem, decyzją przeznaczającą na osadzenie zakreślonym.

7. W stosunku, ile się stał użytecznym Instytutowi, wynagrodzenie pieniężne przy uwolnieniu z domu pracy.
[hasła: dom pracy, system nagród, prawo do odwiedzin, prawo do korespondencji, uwolnienie z domu pracy]

Art. 31.

Wynagrodzenia w artykule poprzednim oznaczone, Oddział Administracyjny w Dyrekcji Policji udzielać będzie mocen.

[hasła: dom pracy, system nagród, prawo do odwiedzin, prawo do korespondencji, uwolnienie z domu pracy, Dyrekcja Policji]

Tytuł szósty.
O wyjściu z domu pracy.

Art. 32.

Z domu pracy przymuszonej uwalniać będzie Dyrekcja Policji, i to w wypadkach następujących:

a. Gdy skazany udowodni rzeczywistą poprawę, to jest, gdy zachowuje się moralnie, jest pracowitym lub nauczył się jakiego przemysłu, którego za wyjściem z domu pracy uczciwie utrzymać się może.

b. Gdy czas, na który kto decyzją prawomocną do zostawania w domu pracy przeznaczonym został, upłynął.

c. Gdy za osadzonym daje krewny jego zaręczenie lub jaki obywatel (jeżeli tenże krewny lub obywatel w kraju osiadły i w stanie odpowiedzialności zostaje), iż skazany za wypuszczeniem obejmie zaraz służbę lub inny uczciwy rodzaj przemysłu przedsięweźmie, i że w czasie gdyby tak uwolniony w ciągu roku powróciwszy do swych nałogów włóczęgostwa, próżniactwa, żebractwa, na odwrót do domu pracy wziętym został, na tedy zaręczający na fundusz Instytutu domu pracy opłaci karę pieniężną przez Dyrekcją Policji wymierzyć się mającą, która jednak kwoty 200 złp przenosić nie powinna.

d. Gdy o zostającego w Instytucie zgłosi się ktoś dla wzięcia go w swą służbę, i takowego rzeczywiście za ugodą w Instytucie zawrzeć się mającą przyjmie, gdyby z służby uszedł, winien będzie o tym zaraz Dyrekcję Policji zawiadomić.

e. Gdyby zaszła na koniec nieprzewidziana okoliczność, która by osadzonemu zapewniała dostateczny fundusz do utrzymywania.

[hasła: dom pracy, uwolnienie z domu pracy, wójt gminy, Dyrekcja Policji, poprawa osadzonego, włóczęgostwo, żebractwo, służba domowa, poręczenie]

Art. 33.

O umieszczenie tych, którzy wedle mniemania jako poprawieni wkrótce wypuszczonymi być mają szczególne musi być miane staranie, i gdyby się nie nastręczała sposobność ich umieszczenia, Dyrekcja Policji przez pisma publiczne zawiadamiać będzie o znajdowaniu się w Instytucie osób zdolność do pewnego wymienić się mającego rodzaju służby lub pracy posiadających, zamilczając nazwiska tychże. Młodszych starać się będzie Dyrekcja Policji mieścić po warsztatach dla usposobienia ich do rzemiosł lub też przynajmniej ułatwić im objęcie służby; i aby zostawieni sobie samym, po wypuszczeniu z służby do błędów dawnych nie powracali.

[hasła: dom pracy, praca osadzonych, Dyrekcja Policji, warsztaty dla młodocianych, przysposobienie do pracy]

Art. 34.

Wypuszczonego z domu pracy przymuszonej w jakikolwiek bądź sposób, zaopatrzywszy Dyrekcja Policji w kartę bezpieczeństwa odeśle pod baczne oko wójtowi gminy właściwej, u którego równie jak i w Dyrekcji Policji w przeciągu 24 godzin wskazać ma miejsce zamieszkania obranego, jeżeli w mieście Krakowie lub jego przedmieściach pozostać zamyśla. Obowiązkiem zaś będzie tak Dyrekcji Policji jako też i wójtów gminnych szczególniejsze czuwanie nad sposobem zachowania się podobnego rodzaju ludzi, a w razie, gdyby do dawnych nałogów powrócili, tychże ująć i do aresztów policyjnych dostawić, skąd według form wyżej wskazanych do domu pracy na odwrót odesłanymi będą bywali.

[hasła: dom pracy, wójt gminy, Dyrekcja Policji, karta bezpieczeństwa, powrót do domu pracy]

Art. 35.

Osoby małoletnie przez rodziców lub opiekunów dla poprawy czasowej do domu pracy przymuszonej z zachowaniem form w art. 13 niniejszego urządzenia objętych

oddane, za zgłoszeniem się prostym ojca lub opiekuna zaraz uwolnionymi i do rąk tychże lub umocowanych przez nich osób wprost oddanymi być powinny.

[hasła: dom pracy, osoby małoletnie, rodzice, opiekunowie]

Art. 36.

Zostający w domu pracy dobrowolnej każdej chwili z tegoż domu uwolnionymi być powinni, jak skoro tegoż zażądają, byle nic Instytutowi dłużnymi nie pozostali.

[hasła: dom pracy, uwolnienie z domu pracy]

Tytuł siódmy.
O funduszach Instytutu domu pracy.

Art. 37.

Fundusze ogólne domu pracy, gdy ten dotąd żadnego nie ma stałego uposażenia, składać się będą:

a. Z zarobku indywidualnego osób pracujących.

b. Z kar pieniężnych od zaręczycieli.

c. Z zasiłku, jaki Skarb Publiczny stosownie do funduszów na ten cel budżetem odkazanych udzielać będzie.

d. Z zapisów i ofiar dobrowolnych przez obywateli na ten cel przekazywanych.

[hasła: dom pracy, środki na działalność, wynagrodzenie osadzonych, kary pieniężne, Skarb Publiczny, budżet państwa, ofiary dobroczynne, zapisy dobroczynne]

Tytuł ósmy.
Urządzenie ogólne.

Art. 38.

Dyrekcja Policji stosownie do ducha niniejszych zasad ułoży projekt porządku, jaki wewnątrz Instytutu zachowany być będzie winien, przepisze manipulację rachunkowości i kasy, i przygotuje instrukcje dla każdego z oficjalistów, podług których obowiązki swe pełnić obowiązani będą, i takowe projekty Senatowi do zatwierdzenia przedstawi.

[hasła: dom pracy, Dyrekcja Policji, organizacja domu pracy, Senat Rządzący, rachunkowość, instrukcja dla urzędników]

Art. 39.

Wykonanie niniejszego rozporządzenia w czym do kogo należy polecamy.

Działo się na posiedzeniu naszym w Krakowie dnia 1 lutego 1830 r.

(L.S.)

(podpisano) Wodzicki, Mieroszewski – sekretarz generalny Senatu.