Protokół ósmego posiedzenia Wielkiej Rady Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 5 marca 1819 r.
Or. Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. S I 77, s. 21–24.
Edycja krytyczna: Mateusz Mataniak.

5 III 1819

[s. 21] Działo się na posiedzeniu dnia 5 marca 1819 r.

W obecności Jaśnie Wielmożnego Prezesa Senatu¹ jako Prezesa Rady, tudzież senatora Grodzickiego², prezesa Appellacyi Nikorowicza³, Rektora Uniwersytetu Litwińskiego⁴, senatora Hoszowskiego⁵ zastępcy konserwatora, Adama Krzyżanowskiego⁶ zastępcy konserwatora, Markowskiego⁷ zastępcy konserwatora i sekretarza Rady⁸.

Przedmiot. JW Miączyński⁹ były Komisarz Organizacji Wolnego Miasta Krakowa ze strony Najjaśniejszego Cesarza Rosji, króla polskiego, protektora Kraju tego, poleca Wielkiej Radzie JW Wojciecha Stattlera¹⁰ i Feliksa Radwańskiego¹¹, dwóch młodzieńców okazujących wrodzone talenta, pierwszy do malarstwa drugi do sztycharstwa, i projektuje, aby byli wsparci funduszem publicznym końcem doskonalenia się za granicą. Uchwalono. Wielka Rada chcąc się przekonać, czyli z funduszu sumy 13 000 złp budgetem na rok 1817/1818 Wielkiej Radzie do wolnego rozrządzenia zostawionej, zasiłek pewny mógłby być udzielonym rzeczonym dwóm osobom, wzywa Rektora Uniwersytetu, aby przedstawił rachunek z tej sumy z wyszczególnieniem wypłat, jakie z niej do dziś dnia nastąpiły.

Przedmiot. JW Markowski przedstawia uwagi swoje w przedmiocie niedopełnionych przepisów Statutu i donosi o nieporozumieniach w tej mierze pomiędzy nim a innymi profesorami zaszłych. JW Rektor Uniwersytetu daje wyjaśnienie w przedmiocie spostrzeżonych przez jednego członka Rady uchybień profesorów Uniwersytetu w dopełnianiu obowiązków nauczycielskich. Uchwalono. Ponieważ Wielka Rada w troskliwości swojej o porządny bieg nauk przez raport JW Rektora obejmujący usprawiedliwienie się z dopełnianych przez profesorów obowiązków, widzi się być zaspokojoną, przeto przestając na nim okoliczność tą za załatwioną i umorzoną uznała i tym końcem postanowiła zwrócić JW Markowskiemu uczynione przezeń przedstawienie, który takowe zaraz na posiedzeniu odebrał. Tak [s. 22] tłomaczenia się oryginalne profesorów do raportu JW Rektora dołączone, mają być tymże profesorom na ręce JW Rektora zwróconymi.

Przedmiot. Dozór Główny Szkół Początkowych przedstawia potrzebę ustanowienia wizytatora tychże szkół, na który urząd przedstawia p. Dymidowicza¹², kasjera Uniwersytetu, który podejmuje się tego obowiązku za wynagrodzeniem kosztów

podróży. Uchwalono. Przedstawienie niniejsze odesłać do Senatu Akademickiego, aby załatwiwszy go o ile przedmiotu naukowego dotycze, co do okoliczności ekonomicznych odesłał go Senatowi Rządzącemu łącznie ze swą opinią.

Przedmiot. JW Rektor Uniwersytetu przedstawia wyjaśnienie żądania Zofii Jasińskiej pozostałej wdowy po śp. Szymonie Jasińskim byłym profesorze w Liceum Krakowskim, podanego o wypłacenie jej pensji wdowieńskiej od dnia zgonu jej męża. Uchwalono. Przychylić się do prośby Zofii Jasińskiej, z powodu, iż inne wdowy po nauczycielach pensje od dnia zgonu ich mężów pobierają, tudzież z powodu, iż pensja śp. Szymona Jasińskiego na budgecie pod ten czas znajdująca się, weszła w oszczędność Kasy Akademickiej, i w skutku tego upoważnić Rektora do polecenia Kasie Uniwersytetu, iżby pensję w stosunku 800 złp. Jasińskiej od dnia 27 marca 1816 r. do 1 września 1817 r. z funduszu oszczędności wypłaciła. O czym równie p. Jasińska zawiadomioną być ma.

Przedmiot. Senat Rządzący zawiadamia Wielką Radę, iż upoważnił uczyniony z Kasy Uniwersytetu wydatek w sumie 1600 złp, a to na nadzwyczajne koszta wyłożone przez senatorów Zarzeckiego¹³ i Radwańskiego¹⁴, bawiących w Warszawie końcem popierania interesów Uniwersytetu. Uchwalono. Służy do wiadomości, ad acta.

Przedmiot. JW Rektor Uniwersytetu przedstawia żądanie, iżby Wielka Rada uczyniła odezwę do Senatu Rządzącego, o wstawienie się do Trzech^a Najjaśniejszych Dworów względem zwrotu dóbr akademickich na mocy Dodatkowego Traktatu. [s. 23] Uchwalono. Poprzeć słuszne żądanie JW Rektora Uniwersytetu stosowną odezwą do Rektoratu uczynić się mającą i upraszać Senatu, aby w tej mierze z Trzema^b Najjaśniejszymi Dworami na nowo korespondencję otworzył i właściwą sobie gorliwością interes ten ważny dla Kraju popierał. O czym JW Rektor zawiadomionym być ma.

Przedmiot. Ludwik Knap rękawicarz prosi o zaspokojenie go w należytości przypadającej za dostarczoną przez niego do Szkoły Fechtowania robotę. Uchwalono. Komunikować prośbę tą JW Rektorowi do wyjaśnienia istotnego stanu rzeczy.

Przedmiot. Senat Rządzący nadsyła dwa wnioski reprezentantów Soczyńskiego¹⁵ i Słotwińskiego¹⁶ uczynione na ostatnim grudniowym Sejmie w przedmiocie Statutu Szkół Początkowych. Uchwalono. Wnioski komunikować Senatowi Akademickiemu z wezwaniem, aby zniósłszy się z Dozorem Szkół Początkowych otworzył swoje zdanie, czyli i w jaki sposób znajduje potrzebę zaprowadzenia zmiany w Statucie rzeczonym, uwagi takowe posłużyć będą mogły Wielkiej Radzie do przedsięwzięcia poprawnej rewizji rzeczonego Statutu.

^a W oryginale: 3.
^b W oryginale: 3.

Przedmiot. Dozór Główny Szkół Początkowych przedstawia, aby pensja sekretarza jego od 600 złp do 1000 złp powiększona była. Uchwalono. Odesłać przedstawienie to jako przedmiotu ekonomicznego dotyczące Senatowi Rządzącemu do decyzji i o tym Dozór Główny zawiadomić.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu donosi o mianowaniu przez Senat Akademicki p. Sebastiana Girtlera17 na Urząd Archiwisty Uniwersytetu. Uchwalono. [s. 24] Zawiesić zadecydowanie tej okoliczności aż do czasu, w którym zostanie rozstrzygnione, czyli posada archiwisty znajdować się będzie na budgecie lub nie.

Przedmiot. JW Rektor przedstawiając rezolucję Rządu Królestwa Polskiego zaprzeczającą Uniwersytetowi prezentowania na beneficia w Królestwie Polskim leżące, których ius patronatus do Akademii należy, uprasza o wstawienie się do Senatu Rządzącego, iżby prawo prezentowania Uniwersytetowi służące u Rządu Królestwa Polskiego poprzeć zechciał. Uchwalono. Ponieważ z objaśnienia uczynionego przez Rektora na posiedzeniu Rady dowiaduje się Rada, iż nawet Rząd Cesarstwa Austriackiego objąwszy w administrację dobra akademickie prawa prezentowania Uniwersytetowi nie odejmował, Rząd zaś Księstwa Warszawskiego^c, czyli właściwie Dyrekcja Edukacyjna prawa te zawsze w imieniu Akademii wykonywała, przeto uczyniwszy Senatowi Rządzącemu powyższe uwagi Wielka Rada postanowiła go wezwać, aby z ramienia swego do Rządu Królestwa Polskiego udał się i powagą swoją wyjednał to, iżby Uniwersytet w prawach swych nie był ukrzywdzonym.

Na czym posiedzenie ukończonym zostało.

[Podpisy] Wodzicki, Darowski – sekretarz Rady.

[hasła: Wielka Rada Uniwersytetu Jagiellońskiego, Senat Rządzący, Senat Akademicki, Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Archiwum UJ, biskup krakowski, Komisja Organizacyjna, konserwator Uniwersytetu Jagiellońskiego, sekretarz Wielkiej Rady UJ, Liceum św. Anny, Dozór Główny Szkół Początkowych, Królestwo Polskie, Dyrekcja Edukacyjna, Księstwo Warszawskie, beneficjum]

¹ Stanisław Wodzicki (1759–1843): prezes Senatu Rządzącego, polityk o przekonaniach ultrazachowawczych, wróg niezależności UJ, swoją polityką doprowadził do wydania przez rządy państw opiekuńczych Przepisów tymczasowych dla Uniwersytetu (1821), które uchylały liberalny Statut uczelni z 1818 r., zasadniczo ograniczając jej autonomię; cieszył się poparciem Metternicha i Nowosilcowa; położył zasługi w dziedzinie botaniki, autor sześciotomowego dzieła „O hodowaniu, użytku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów, roślin i ziół” (1818–1828), J. Sondel, Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012, s. 1416–1417.

²Feliks Grodzicki (ok. 1760–1838): w 1809 członek Tymczasowej Rady Administracyjnej w Krakowie, członek-asesor Komisji Organizacyjnej z ramienia Austrii, od 1815 dożywotni senator WMK, od 1821 komisarz rządowy UJ, poseł do Zgromadzenia Reprezentantów 1817–1818, 1821–1822, PSB t. VIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959–1960 (J. Bieniarzówna); „Gazeta Krakowska” nr 98 z 7 XII 1817; nr 97 z 5 XII 1821.

^c W oryginale: XW.

³ Józef Nikorowicz (1753–1833): od 1815 prezes Sądu Apelacyjnego WMK; studia ukończył na Uniwersytecie Lwowskim, od 1793 prezes Sądu (Trybunału) Szlacheckiego w Tarnowie, od 1797 w Krakowie, członek Wielkiej Rady UJ, wybrany w 1827 na prezesa Senatu Rządzącego, urzędu nie objął, J.Wawel- Louis, Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa, red. J. Bieniarzówna, W. Bieńkowski, „Biblioteka Krakowska” nr 117. Kraków 1977, s. 170–171; K. Hoszowski Biografie ośmiu zgasłych członków Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków 1869, s. 37–42.

⁴ Walenty Litwiński (1778–1823): w l. 1801/02 prof. w Katedrze Prawa Natury i Narodów na Uniwersytecie Lwowskim, 1802–1811 suplent (zast. profesora) w Szkole Głównej Koronnej, 1811/12–1822/23 prof. w Katedrze Praktyki Sądowej i Prawa Kryminalnego; 1810 dziekan Wydziału Prawa, 1814/15–1820/21 Rektor UJ, dbał o uzyskanie szerszej autonomii przez uczelnię; uczestnik prac Nadzwyczajnego Zgromadzenia Prawodawczego (7 I–3 III 1818), 1817/1818 poseł do Zgromadzenia Reprezentantów, 1815–1823 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1815 prezes TNK, 1810 członek loży „Przesąd Zwyciężony”, J. Sondel, op. cit., s. 770–771; PSB, t. XVII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972, s. 494–495 (R. Dutkowa); P. M. Żukowski, Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 2: 1780–2012, red. D. Malec, Kraków 2014, s. 304–305; „Gazeta Krakowska” 1817, nr 98.

⁵ Mikołaj Hoszowski (1778–1828): senator WMK, w 1809 czł. Centralnej Komisji Rządu Tymczasowego, od 1816 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1816 członek Komitetu Prawodawczego, w l. 1817–1828 marszałek sejmowy, od 1816 członek TNK, w l. 1817/18, 1824/25–1827/28 zast. profesora w Katedrze Umiejętności Politycznych; 1818/19–1822/23 profesor tamże, w 1824 dziekan Wydziału Prawa UJ, P. M. Żukowski, op.cit., s. 189–190; PSB, t. X, s. 33–34 (C. Bąk).

⁶ Adam Krzyżanowski (1785–1847): w l. 1807/08–1808/09 prof. nadzw. w Katedrze Prawa Wekslowego, 1809/10–1811/12 prof. Kodeksu Napoleona, kodeksu handlowego, prawa górniczego „tudzież praw na ostatnim sejmie ustanowionych”, 1812/13–1847 prof. w Katedrze Kodeksu Cywilnego i Handlowego; w l. 1814/15–1815/1816 i 1826/27–1832/33 dziekan Wydziału Prawa; 1845/46–1846/47 Rektor UJ; od 1816 członek TNK, prowadził praktykę adwokacką, P. M. Żukowski, op. cit., s. 262–263; J. Sondel, op. cit., s. 725; PSB, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 587–588 (J. Bieniarzówna).

⁷ Józef Markowski (1758–1829): profesor chemii i mineralogii UJ, kilkakrotny dziekan Wydziału Lekarskiego; od 1782 studiował nauki matematyczno-fizyczne i lekarskie, stypendysta Komisji Edukacji Narodowej, w okresie pobytu w Paryżu prywatny lekarz cesarzowej Józefiny, położył duże zasługi w zakresie dydaktyki chemii, zorganizował i wyposażył gabinet chemiczny, od 1817 wykładowca mineralogii; w 1818 Nowosilcow jako konserwator UJ powołał go na swojego zastępcę, w tym charakterze Markowski okazał się zausznikiem władz zaborczych, J. Sondel, op. cit., s. 820–821.

⁸ Wincenty Darowski (1787–1862): dr praw UJ, od 1816 r. urzędnik WMK, w tym sekretarz generalny Senatu Rządzącego (do 1843), czł. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, w l. 1846–1851 prezes Komitetu Gospodarczo-Rolniczego (późniejszego Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego), zwolennik uwłaszczenia chłopów, PSB, t. IV, Kraków 1937, s. 443 (W. Sobociński).

⁹ Ignacy Miączyński (1767–1840): kasztelan Królestwa Polskiego, przedstawiciel Rosji w Komisji Organizacyjnej, w swoich poczynaniach występował w imieniu Nowosilcowa, współdziałając przy tym ze S. Wodzickim, doktor honoris causa UJ, J. Sondel, op. cit., s. 315; K. Mrozowska, Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1795 – 1850, [w:] Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1765 – 1850, t. 2, cz. I, red. K. Opałek, Kraków 1965, s. 142–143, 149; PSB, t. XX, 1975, (J. Skowronek).

¹⁰ W oryginale: Sztatlera. Wojciech Stattler (1800–1875): malarz, pedagog, od 1817 studiował nauki matematyczno-fizyczne na UJ, malarstwa uczył się u Józefa Brodowskiego i Józefa Peszki w Szkole Sztuk Pięknych, w l. 1817–1823 studiował też w Rzymie i Wenecji, 1828 czł. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, od 1831 profesor rysunków i malarstwa w SSP, PSB, t. XLII, Warszawa-Kraków 2003–2004, s. 584–588 (J. Polanowska).

¹¹ Feliks Radwański młodszy (1789–1861): profesor Uniwersytetu Krakowskiego i Instytutu Technicznego; prof. w Katedrze Architektury i Hydrauliki UJ, w 1833 przy okazji reorganizacji Uniwersytetu przeszedł na emeryturę, ale po dwóch latach mianowany profesorem budownictwa lądowego i wodnego w Instytucie Technicznym, J. Sondel, op. cit., s. 1079–1080.

¹² Michał Dymidowicz: dr filozofii, emerytowany profesor Szkół Przygłównych, kasjer szkolny, członek Dozoru Głównego Szkół Początkowych, Kalendarzyk polityczny Wolney i niepodległey Rzeczypospolitey Krakowskiey pod opieką Trzech Nayjaśniejszych i Najpotężnieyszych Monarchów zostaiącey na rok 1819, Kraków 1819, s. 55, 57, 59.

¹³ W oryginale: Zarzyckiego. Stanisław Kostka Zarzecki (1765–1853): radca stanu, 1810–1815 prezydent municypalny Krakowa, w 1812 uczestnik Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego, od 1815 senator WMK, następnie wieloletni rezydent rządu rosyjskiego w WMK, konsul generalny, Poczet sołtysów, wójtów, burmistrzów i prezydentów miasta Krakowa (1228 – 2010), red. B. Kasprzyk, Kraków 2010, s. 756; Kalendarzyk polityczny... na rok 1819, s. 11; wyrok Sądu Apelacyjnego z 15 II 1832, Archiwum Narodowe w Krakowie, 29/200/1744 (WM 271), k. 725–728.

¹⁴ Feliks Radwański starszy (1756–1826): od 1787 profesor matematyki, mechaniki i hydrauliki Szkoły Głównej Koronnej, architekt uniwersytecki, 1795–1805 komisarz majątków uniwersyteckich, po 1815 uczestnik prac Komitetu Akademickiego, zwolennik autonomii uniwersyteckiej, dążył do poszerzenia programu nauczania o przedmioty techniczne, senator dożywotni, uchronił przed zniszczeniem Barbakan, Bramę Floriańską i przyległe mury, J. Sondel, op. cit., s. 1080–1081.

¹⁵ Marcin Soczyński: kupiec, obywatel m. Krakowa, w l. 1801–1816 adwokat, 1816–1817 wójt gm. I m. Krakowa, od 1818 sędzia Trybunału I Instancji, od 1820 sędzia Sądu Apelacyjnego, członek Zgromadzenia Reprezentantów w l. 1817, 1817/18, 1818/19, 1819/20, 1820/21, 1821/22, członek Komitetu Hipotecznego, „Gazeta Krakowska” nr 14 z 16 II 1817; nr 98 z 7 XII 1817; nr 99 z 13 XII 1818; nr 99 z 12 XII 1819; nr 99 z 10 XII 1820; nr 97 z 5 XII 1821; Poczet zwierzchników dzielnic miasta Krakowa (1396 – 2018), oprac. B. Kasprzyk, Kraków 2018, s. 344.

¹⁶ Feliks Słotwiński (1788–1863): w 1811 zast. prof. w Katedrze Prawa Natury, Publicznego, Narodów i Ekonomii Politycznej; 1812–1817 prof. tamże; 1817–1828, 1831–1833 prof. w Katedrze Prawa Natury i Kościelnego; 1833/34–1846/47 prof. prawa rzymskiego i kościelnego; 1848/49–1860 prof. w Katedrze Prawa Kościelnego i Procedury Cywilnej; 1820/21–1822/23, 1833/34–1834/35, 1842/43, 1845/46–1847/48, 1850/51 dziekan Wydział Prawa, P. M. Żukowski, op. cit., s. 482–483; PSB, t. XXXIX, Warszawa–Kraków 1999–2000, s. 47–50 (B. Szlachta); Złota księga Wydziału Prawa i Administracji, red. J. Stelmach, W. Uruszczak, Kraków 2000, s. 127–134 (B. Szlachta); J. Sondel, op. cit., s. 1205.

¹⁷ W oryginale: Gürtlera. W okresie Wolnego Miasta Krakowa żył Sebastian Girtler (1767–1833): profesor, dziekan i wielokrotny Rektor UJ, J. Sondel, op. cit., s. 438.