Protokół piętnastego posiedzenia Wielkiej Rady Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 3 lutego 1820 r.
Or. Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. S I 77, s. 42–48.
Edycja krytyczna: Mateusz Mataniak.

3 II 1820

[s. 42]

Działo się na posiedzeniu dnia 3 lutego 1820 r.

W obecności prezesa Senatu i Rady Jaśnie Wielmożnego Wodzickiego¹, JW X. biskupa Woronicza², senatora Grodzickiego³, JW Nikorowicza prezesa Appellacyi⁴, JW hr. Stadnickiego⁵, JW Litwińskiego Rektora⁶, Jaśnie Wielmożnych Krzyżanowskiego⁷, Hoszowskiego⁸ i Markowskiego⁹, zastępców konserwatorów, tudzież Darowskiego sekretarza Rady¹⁰.

Przedmiot. Senat Rządzący przesyła wnioski reprezentantów Słotwińskiego¹¹ i Piekarskiego¹² dotyczące reformy Statutu Urządzającego Szkoły Początkowe i przywiedzenia do egzekucji zawartych w nim niektórych przepisów. Dozór Główny nadsyła Wykaz szkół początkowych w mieście i Okręgu założonych, wraz z wymienieniem, ile do nich dzieci uczęszcza. JW hr. Stadnicki członek Rady delegowany od Reprezentacyi składa uczynioną do siebie ze strony ostatniego Zgromadzenia Reprezentantów odezwę w okoliczności składek szkolnych, jakimi włościanie są uciążonymi i wnosi, by uciążeniu [s. 43] temu za pomocą reformy Statutu zapobiec. Nauczyciele szkół początkowych w mieście Krakowie wnoszą prośbę, aby pensje ich nie tylko zmniejszonymi nie były, ale nadto aby były podwyższonymi, oznajmując obawę swą, aby wskutek zrobionego na Sejmie przez reprezentanta p. Piekarskiego wniosku zmniejszenie pensji onym nie nastąpiło. Uchwalono. Złożoną przez JW hr. Stadnickiego odezwę powziąć do wiadomości, z wniosków z Senatu Rządzącego nadesłanych wyciągnąć treść i o ile te do materii ekonomicznej należą, przesłać je Senatowi aby oświadczył, w czym uważa, że można by do propozycji zrobionych przychylić się, a dla tym lepszego Senatu Rządzącego objaśnienia o stanie szkółek, przesłać mu raport przez Dozór Główny nadesłany. Co do myśli zaś materii naukowej dotyczących, przesłać treść tychże Senatowi Akademickiemu, z wezwaniem, aby z Dozorem Głównym Szkół Początkowych zniósłszy się dopełnienie przepisów Statutu przyspieszyć i o skutku Wielkiej Radzie doniósł. Zresztą nauczycielom szkółek parafialnych odpowiedzieć, iż Rada na przypadek reformy Statutu wzgląd mieć będzie na ich przedstawienie.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu przedstawia do zatwierdzenia cztery wykazy potrzebnych rzeczy do zakupienia dla Oddziału Fizyko-Matematycznego, a to z funduszu budgetem z roku 1819/1820 na ten cel przeznaczonego. Uchwalono. Zatwierdzić te wykazy o ile nie przenoszą funduszu i upoważnić Rektora do wydania assygnacji na wypłatę następujących kwot z funduszu budgetem roku 1819/1820 na ten przedmiot naznaczonego, jako to: na kupno instrumentów astronomicznych 3000 złp na Gabinet Zoologii 400 złp, na Gabinet Geometrii Wykreślnej 400 złp, na Gabinet Fizyczny 1000 złp, na laboratorium chemiczne 2400 złp, [s. 44] na Gabinet Mineralogii 700 złp. Suma 3000 złp na instrumenta assygnowana ma pozostać jako depozyt zapieczętowana w Kasie, póki się nie nazbiera potrzebna kwota. Z awansów tych respective przez profesora powziąć się mających rachunek w swoim czasie zdanym być ma.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu przedstawia przełożenie p. Bandtkie¹³ bibliotekarza Uniwersytetu czynione o zaasygnownie mu dwóch sum, pierwszej 2400 złp i drugiej 3200 złp z pozostałego funduszu na budgecie na zakupienie książek. Uchwalono. Upoważnić Rektora Uniwersytetu aby z funduszu przeznaczonego budgetem rb. na zakupienie książek dla Biblioteki Uniwersytetu: 1º Sumę 2400 złp jako etatową przypadłość za miesiące listopad, grudzień i styczeń. 2º Sumę 3200 złp jako przypadłość za miesiące luty, marzec, kwiecień i maj rb. na zakupienie książek p. Bandtkie bibliotekarzowi salvo calculo z Kasy Szkolnej wypłacić nakazał.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu przedstawia podaną do siebie ze strony p. Dymidowicza¹⁴ prośbę o zwolnienie go od zapłacenia kwoty 343 złp na kopiowanie rachunków z roku 1817/18 i 1818/1819 wyłożonych a nie przyjętych w rachunkach. Uchwalono. Przedstawioną przez Rektora prośbę kasjera Uniwersytetu p. Dymidowicza jako przedmiot ekonomiczny obejmującą przesłać Senatowi Rządzącemu do decyzji, z przełożeniem, aby zechciał zgłębić słuszność powodów przez proszącego przytoczonych.

Przedmiot. Senat Rządzący wskutek powtórzonej odezwy Rady odpowiada, iż polecił Kasie Głównej, aby całkowitą sumę 410 333 złp 15 gr. budgetem roku 1819/1820 na Oddziału Nauk przeznaczoną, w ratach zwyczajnych bez żadnego potrącenia wypłaciła, pod warunkiem jednak zwrot należytości za opał, w razie gdyby Zgromadzenie Reprezentantów roztrząsając rachunki wydatku tego nie przyjęło. Uchwalono. Odpowiedź tą Rektorowi Uniwersytetu kommunikować. [s. 45]

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu przedstawia wykaz rzeczy potrzebnych do zakupienia dla Szkoły Rzeźbiarskiej. Uchwalono. Wykaz przedstawiony zatwierdzić i Rektora upoważnić, aby z funduszu budgetem na rok 1819/1820 na Zakłady Sztuk Pięknych przeznaczonego kwotę 409 złp 20 gr. do rąk i za kwitem p. Riedlinger¹⁵ profesora rzeźbiarstwa salvo calculo wypłacić nakazał.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu przedstawia wykaz potrzeb dla Szkoły Rysunkowej kwotę 940 złp obejmujący. Uchwalono. Zgodnie z przedstawieniem Rektora Uniwersytetu wykaz wspomniany z ograniczeniem wydatku do kwoty 400 złp zatwierdzić i upoważnić Rektora, aby wspomnianą kwotę do rąk p. Brodowskiego¹⁶ profesora rysunków z funduszu budgetem na rok 1819/1820 na Zakłady Oddziału Sztuk Pięknych przeznaczonego salvo calculo wypłacić nakazał.

Przedmiot. P. Brodowski profesor malarstwa i rysunków żąda upoważnienia dla siebie do otwarcia Szkoły dla Rzemiosł i Kunsztów, którą bezpłatnie utrzymywać deklaruje się, upraszając jedynie o to Kolegów. Uchwalono. Prośbę tą jako annex do poprzedniego p. Brodowskiego przełożenia dołączyć.

Przedmiot. Senat Rządzący nadsyła prośbę stolarzy krakowskich, aby na dnie niedzielne i święta dawana była lekcja mechaniki i budownictwa dla młodzieży do tego kunsztu sposobiącej się. Uchwalono. Prośbę tą przesłać do Senatu Akademickiego z wezwaniem, aby okoliczność tą rozważył i opinię swoją w tej mierze Senatowi nadesłał.

[s. 46] Przedmiot. Handel Fiszer Wdowa i Kompania przedstawia likwidację należytości przypadającej mu w kwocie 23 złp 12 gr. za dostarczony papier i inne utensylia do kancelarii Wielkiej Rady. Uchwalono. Wezwać Senat Rządzący, aby Rektora Uniwersytetu upoważnił do zaasygnowania z funduszu budgetem na koszty Biura Wielkiej Rady przeznaczonego wspomnianej należytości.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu przedstawia potrzebę uwolnienia jeszcze na następne lat dwa uczniów Uniwersytetu od opłacania taxy § 122 Urządzenia wewnętrznego Uniwersytetu ustanowionej. Uchwalono. Z pobudek przez Rektora Uniwersytetu przedstawianych uwolnić na dalsze dwa lata uczniów Uniwersytetu od opłacania taxy § 122 Urządzenia wewnętrznego Uniwersytetu w kwocie 50 złp corocznie ustanowionej i o tym postanowieniu Rady Rektora Uniwersytetu zawiadomić.

Przedmiot. P. Banasiewicz nauczyciel szkoły początkowej św. Floriana wnosi prośbę o wypłacenie zaległej płacy nauczycielskiej kwotę 1600 złp wynoszącej. Uchwalono. Odesłać proszącego do Senatu Rządzącego jako w przedmiocie do decyzji Senatu należącej.

Przedmiot. P. Estreicher¹⁷ profesor botaniki przedstawia projekt i plan ocembrowania stawu w Ogrodzie Botanicznym i założenia plantacji wodnych. Rektor Uniwersytetu żąda dla p. Estreichera upoważnienia, aby za sumę 151 franków kilkadziesiąt rzadkich plant zakupić mógł. Uchwalono. Uznawszy Rada potrzebę założenie plantacji wodnych z resztą co do wydatków na reparację [s. 47] i fabrykę odesłać p. Estreichera do zachowania porządku Statutem rachunkowości

wykazanego. Dalej upoważnia kupno obok wzmiankowanych plant i Rektora Uniwersytetu, aby kwotę 151 franków na rzecz p. Estreichera do wypłaty assygnował.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu wskutek wezwania Wielkiej Rady przedstawia tłomaczenie się p. Estreichera zdane w okoliczności pretensji, z jakimi p. Poszarski ogrodnik drezdeński zgłasza się za dostarczone do Ogrodu Botanicznego planty. Uchwalono. Ponieważ z tłomaczenia p. Estreichera okazuje się, iż p. Poszarski istotnie planty zamówione w 1812 r. dla tutejszego Ogrodu Botanicznego nadesłał, przeto polecić p. Estreicherowi, aby przypadającą za nie należytość w kwocie 119 talarów 16 dukatów z powziętych na Ogród Botaniczny funduszów niezwłocznie mu do Drezna odesłać, a gdy zaś nadmienia p. Estreicher, iż niektórych z zamówionych plant brakowało, a inne popsute nadeszły, przeto przesyłając p. Poszarskiemu pieniądze wezwać go zarazem, aby brakujące planty nadesłał.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu przedstawia Wykazy potrzeb Katedr Medycznych z funduszu na ten cel budgetem na r. 1819/1820 przez rzeczonego zaspokoić się mających. Uchwalono. Wykazy obok wspomniane zatwierdzić, o tyle, o ile wydatki nie przenoszą funduszu [s. 48] budgetem naznaczonego, i upoważnić Rektora aby naznaczone tymże budgetem na Zakłady Katedr Medycznych fundusze do Kasy Szkolnej assygnował, do wypłaty profesorom sprawunkiem zachodzić się mającym, z obowiązkiem zdania z powziętych awansów rachunku.

Na czym posiedzenie ukończonym zostało.

[Podpisy] Wodzicki – prezes, Darowski – sekretarz Rady.

[hasła: Wielka Rada Uniwersytetu Jagiellońskiego, kancelaria Wielkiej Rady, biskup krakowski, Senat Rządzący, Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, konserwator Uniwersytetu Jagiellońskiego, sekretarz Wielkiej Rady UJ, Kasa Główna, kasjer UJ, Biblioteka Jagiellońska, szkoły początkowe, Dozór Główny Szkół Początkowych, Wydział Lekarski UJ, Ogród Botaniczny, Szkoła Sztuk Pięknych, Liceum św. Anny]

¹ Stanisław Wodzicki (1759–1843): prezes Senatu Rządzącego, polityk o przekonaniach ultrazachowawczych, wróg niezależności UJ, swoją polityką doprowadził do wydania przez rządy państw opiekuńczych Przepisów tymczasowych dla Uniwersytetu (1821), które uchylały liberalny Statut uczelni z 1818 r., zasadniczo ograniczając jej autonomię; cieszył się poparciem Metternicha i Nowosilcowa; położył zasługi w dziedzinie botaniki, autor sześciotomowego dzieła „O hodowaniu, użytku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów, roślin i ziół” (1818–1828), J. Sondel, Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012, s. 1416–1417.

²Jan Paweł Woronicz (1757–1829): od 1789 kanonik katedralny kijowski, w 1794 czł. Komisji Porządkowej Księstwa Mazowieckiego, 1800 czł. Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, 1805 kanonik warszawski, 1808 czł. Rady Stanu Księstwa Warszawskiego, 1816 biskup krakowski, 1828 arcybiskup warszawski i prymas Królestwa Polskiego, K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, Kraków 1999, s. 214–220.

³Feliks Grodzicki (ok. 1760–1838): w 1809 członek Tymczasowej Rady Administracyjnej w Krakowie, członek-asesor Komisji Organizacyjnej z ramienia Austrii, od 1815 dożywotni senator WMK, od 1821 komisarz rządowy UJ, poseł do Zgromadzenia Reprezentantów 1817–1818, 1821–1822, PSB t. VIII,

Wrocław-Kraków-Warszawa 1959–1960 (J. Bieniarzówna); „Gazeta Krakowska” nr 98 z 7 XII 1817; nr 97 z 5 XII 1821.

⁴Józef Nikorowicz (1753–1833): od 1815 prezes Sądu Apelacyjnego WMK; studia ukończył na Uniwersytecie Lwowskim, od 1793 prezes Sądu (Trybunału) Szlacheckiego w Tarnowie, od 1797 w Krakowie, członek Wielkiej Rady UJ, wybrany w 1827 na prezesa Senatu Rządzącego, urzędu nie objął, J. Wawel- Louis, Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa, red. J. Bieniarzówna, W. Bieńkowski, „Biblioteka Krakowska” nr 117, Kraków 1977, s. 170–171; K. Hoszowski Biografie ośmiu zgasłych członków Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków 1869, s. 37–42.

⁵Antoni T. Stadnicki (1774–1820): działacz edukacyjny i sejmowy w Księstwie Warszawskim i Wolnym Mieście Krakowie; 1809 prezes Komisji do spraw Akademickich, 1812 radca departamentu krakowskiego, uczestnik prac Nadzwyczajnego Zgromadzenia Reprezentantów (7 I–3 III 1818), w l. 1817, 1817/1818, 1819/1820 poseł do Zgromadzenia Reprezentantów, od 1816 członek TNK, 1818 członek Wielkiej Rady UJ, PSB, t. XLI, Warszawa–Kraków 2002, s. 376–378 (J. Wyrozumski, M. Czeppe); „Gazeta Krakowska” 1817, nr 14, 98, 99; 1818, nr 5, 9, 44; 1819, nr 99; 1820, nr 8.

⁶Walenty Litwiński (1778–1823): w l. 1801/02 profesor w Katedrze Prawa Natury i Narodów na Uniwersytecie Lwowskim, 1802–1811 suplent (zast. profesora) w Szkole Głównej Koronnej, 1811/12– 1822/23 prof. w Katedrze Praktyki Sądowej i Prawa Kryminalnego; 1810 dziekan Wydziału Prawa, 1814/15–1820/21 Rektor UJ, dbał o uzyskanie szerszej autonomii przez uczelnię; uczestnik prac Nadzwyczajnego Zgromadzenia Prawodawczego (7 I–3 III 1818), 1817/1818 poseł do Zgromadzenia Reprezentantów, 1815–1823 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1815 prezes TNK, 1810 członek loży „Przesąd Zwyciężony”, J. Sondel, op. cit., s. 770–771; PSB, t. XVII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972, s. 494–495 (R. Dutkowa); P. M. Żukowski, Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 2: 1780–2012, red. D. Malec, Kraków 2014, s. 304–305; „Gazeta Krakowska” 1817, nr 98.

⁷ Adam Krzyżanowski (1785–1847): w l. 1807/08–1808/09 profesor nadzw. w Katedrze Prawa Wekslowego, 1809/10–1811/12 prof. Kodeksu Napoleona, kodeksu handlowego, prawa górniczego „tudzież praw na ostatnim sejmie ustanowionych”, 1812/13–1847 prof. w Katedrze Kodeksu Cywilnego i Handlowego; w l. 1814/15–1815/1816, 1826/27–1832/33 dziekan Wydziału Prawa; 1845/46–1846/47 Rektor UJ, od 1816 członek TNK, prowadził praktykę adwokacką, P. M. Żukowski, op. cit., s. 262–263; J. Sondel, op. cit., s. 725; PSB, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 587–588 (J. Bieniarzówna).

⁸ Mikołaj Hoszowski (1778–1828): senator WMK, w 1809 czł. Centralnej Komisji Rządu Tymczasowego, od 1816 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1816 członek Komitetu Prawodawczego, w l. 1817–1828 marszałek sejmowy, od 1816 członek TNK, w l. 1817/18, 1824/25–1827/28 zast. profesora w Katedrze Umiejętności Politycznych; 1818/19–1822/23 profesor tamże, w 1824 dziekan Wydziału Prawa UJ, P. M. Żukowski, op.cit., s. 189–190; PSB, t. X, s. 33–34 (C. Bąk).

⁹ Józef Markowski (1758–1829): profesor chemii i mineralogii UJ, kilkakrotny dziekan Wydziału Lekarskiego; od 1782 studiował nauki matematyczno-fizyczne i lekarskie, stypendysta Komisji Edukacji Narodowej, w okresie pobytu w Paryżu prywatny lekarz cesarzowej Józefiny, położył duże zasługi w zakresie dydaktyki chemii, zorganizował i wyposażył gabinet chemiczny, od 1817 wykładowca mineralogii; w 1818 Nowosilcow jako konserwator UJ powołał go na swojego zastępcę, w tym charakterze Markowski okazał się zausznikiem władz zaborczych, J. Sondel, op. cit., s. 820–821.

¹⁰ Wincenty Darowski (1787–1862): dr praw UJ, od 1816 r. urzędnik WMK, w tym sekretarz generalny Senatu Rządzącego (do 1843), czł. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, w l. 1846–1851 prezes Komitetu Gospodarczo-Rolniczego (późniejszego Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego), zwolennik uwłaszczenia chłopów, PSB, t. IV, Kraków 1937, s. 443 (W. Sobociński).

¹¹ Feliks Słotwiński (1788–1863): w 1811 zast. prof. w Katedrze Prawa Natury, Publicznego, Narodów i Ekonomii Politycznej; 1812–1817 prof. tamże; 1817–1828, 1831–1833 prof. w Katedrze Prawa Natury i Kościelnego; 1833/34–1846/47 prof. prawa rzymskiego i kościelnego; 1848/49–1860 prof. w Katedrze Prawa Kościelnego i Procedury Cywilnej; 1820/21–1822/23, 1833/34–1834/35, 1842/43, 1845/46–1847/48, 1850/51 dziekan Wydział Prawa, P. M. Żukowski, op. cit., s. 482–483; PSB, t. XXXIX, Warszawa–Kraków 1999–2000, s. 47–50 (B. Szlachta); Złota księga Wydziału Prawa i Administracji, red. J. Stelmach, W. Uruszczak, Kraków 2000, s. 127–134 (B. Szlachta); J. Sondel, op. cit., s. 1205.

¹² Franciszek Borgiasz Piekarski (1759–1834): prezes Sądu Kryminalnego dla departamentów krakowskiego i radomskiego, wiceprezes Sądu Apelacyjnego WMK, przewodniczący Komitetu Hipotecznego, członek Komisji Włościańskiej oraz Towarzystwa Dobroczynności i Arcybractwa Miłosierdzia, uczestnik prac Nadzwyczajnego Zgromadzenia Prawodawczego (7 I–3 III 1818), w latach 1817/1818, 1818/1819, 1822/1823 poseł do Zgromadzenia Reprezentantów, „Gazeta Krakowska” 1817, nr 98; 1818, nr 10, 18, 42, 99; „Dyariusz Czynności Seymu Rzeczypospolitey Krakowskiey roku 1822”, 29/200/46 (WMK II-26), k. 10; M. Mataniak, The Judicial Circle in the Free City of Cracow (1815 – 1846), „Beiträge zur Rechtsgeschichte Österreichs” 2020,Bd. 2, s. 327–328; J. Wawel Louis, Sądownictwo Rzeczypospolitej Krakowskiej, [w:] idem, Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa, Kraków 1977, B iblioteka Krakowska, nr 117,s. 171– 173.

¹³ Jerzy Samuel Bandtkie (1768–1835): profesor bibliografii, językoznawstwa słowiańskiego i numizmatyki na Uniwersytecie Krakowskim, dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej 1811–1835; w 1812 otworzył przy BJ czytelnię dla publiczności, współzałożyciel Towarzystwa Naukowego Krakowskiego 1816, współautor Statutu uniwersyteckiego z 1818, J. Sondel, op. cit., s. 104–106.

¹⁴ Michał Dymidowicz: dr filozofii, emerytowany profesor Szkół Przygłównych, kasjer szkolny, członek Dozoru Głównego Szkół Początkowych, Kalendarzyk polityczny Wolney i niepodległey Rzeczypospolitey Krakowskiey pod opieką Trzech Nayjaśniejszych i Najpotężnieyszych Monarchów zostaiącey na rok 1819, Kraków 1819, s. 55, 57, 59.

¹⁵ Józef Riedlinger: nauczyciel snycerstwa przy Szkole Głównej, Kalendarzyk polityczny... na rok 1819, Kraków 1819, s. 54.

¹⁶ Józef Brodowski (1772–1853): malarz, przedstawiciel klasycyzmu, nauczyciel rysunku w Liceum św. Anny, następnie profesor Szkoły Sztuk Pięknych, PSB, t. II, Kraków 1936, s. 446–447 (F. Kopera); Kalendarzyk polityczny... na rok 1819, s. 54.

¹⁷ Alojzy Estreicher (1786–1852): profesor historii naturalnej UJ, od 1809 dyrektor Ogrodu Botanicznego, dziekan Wydziału Lekarskiego, 1831–1833 Rektor UJ, senator WMK, J. Sondel, op. cit., s. 373–374.