Protokół dwudziestego dziewiątego posiedzenia Wielkiej Rady Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 8 czerwca 1821 r.
Or. Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. S I 77, s. 94–99.
Edycja krytyczna: Mateusz Mataniak.

8 VI 1821

[s. 94] Działo się na posiedzeniu Rady dnia 8 czerwca 1821 r.

W obecności Jaśnie Wielmożnego prezesa Senatu i Rady¹, JW X. biskupa Woronicza², senatorów Grodzickiego³i Linowskiego⁴, prezesa Appellacyi Nikorowicza⁵, Krzyżanowskiego⁶, Markowskiego⁷ i Hoszowskiego⁸ zastępców konserwatorów, Słotwińskiego⁹ delegowanego od Reprezentacji i Kosteckiego¹⁰ profesora wysłużonego i sekretarza Rady¹¹.

Przedmiot. Dorau¹² dyrektor Pocztamtu podaje likwidację należytości za nalepione ogłoszenia w Gazetach Warszawskich zaprowadzonego Kodeksu karności do Liceum i konkursu do Katedry Teologii Dogmatycznej. Uchwalono. Upoważnić Rektora, aby za ogłoszenie konkursu kwotę 11 złp 15 gr. z funduszu właściwego p. Dorau wypłacić nakazał, resztującą zaś należytość w podobniejsze ilości za ogłoszenie zaprowadzenia Kodeksu karności przypadającą sekretarz Rady z funduszu na koszta Biura podniesionego zaspokoić ma.

Przedmiot. P. Markiewicz¹³ bywszy Wizytator Liceum przedstawia, aby p. Podlewskiemu przybranemu kollaboratorowi do dawania 3 godzin historii za p. Wysockiego¹⁴ należytość od dnia 13 października 1820 do 31 lipca br. wypłacona była. Uchwalono. Uczynić wezwanie do Senatu Rządzącego, aby kwotę 225 złp wspomnianemu kollaboratorowi za czas od 1 listopada roku zeszłego do ostatniego lipca br. przypadającą rachując po 25 złp miesięcznie na ręce p. Markiewicza bywszego Wizytatora Liceum i członka Komitetu Licealnego przez Senat Rządzący ustanowionego, z funduszu minerwaliów salvo calculo wypłacić Kasie Głównej nakazał.

Przedmiot. P. Markiewicz doprasza się, aby przez wzgląd na zatrudnienie z urzędem senatora połączone uwolnionym był od urzędu Dziekana i radcy w Komitecie przez Senat Rządzący ustanowionym. Uchwalono. Uczynić przedstawienie do prezesa Senatu, aby przez wzgląd na potrzebę urządzenia Liceum [s. 95] i utrzymywania w porządku interesów wydziałowych p. Markiewiczowi ulgę w zatrudnieniach do urzędu senatora przywiązanych uczynić zechciał.

Przedmiot. P. Himonowski¹⁵ bywszy Rektor Liceum św. Anny prosi o podwyższenie pensji emerytalnej do sumy 4000 złp. Uchwalono. Uczynić odezwę do Senatu Rządzącego, aby go Zgromadzeniu Reprezentantów końcem powiększenia mu pensji emerytalnej polecić raczył.

Przedmiot. Bywszy Komitet Akademicki Liceum nadzorujący przedstawia prośbę p. Pacewicza¹⁶ nauczyciela języka francuskiego i niemieckiego w Szkołach św. Barbary o zrównanie jego pensji z nauczycielami języków w Liceum św. Anny, którzy pobierają po 1800 złp a on pobiera tylko 1200 złp. Uchwalono. Nauczyciel języków niemieckiego i francuskiego w Szkołach św. Barbary ma brać pensję równą z nauczycielami języków w Szkołach św. Anny, tj. 1800 złp, a to od 1 października br. jako terminu rozpoczęcia się nowego kursu szkolnego, aż do 1 czerwca 1822 r. dopłata w kwocie 50 złp miesięcznie czynioną być ma z funduszu minerwaliów, a następnie z funduszu budgetem oznaczyć się mającego. Wezwać Senat Akademicki, aby w projekcie do budgetu na rok 1822/1823 porozumienie powyższe umieścił, wzywa Senat Rządzący, aby upoważnił Kasę Główną do dopłacania p. Pacewiczowi rzeczone 50 złp z funduszu minerwaliów.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu donosi, iż p. Mützel¹⁷ Bereyter Uniwersytetu pomimo odmówionego mu pozwolenia oddalił się z Krakowa i że Dziekan upoważnionym został do ustanowienia przez ten czas na jego koszt zastępcy. Jeszcze przedstawia Radzie zaniesione do siebie zażalenie przez uczniów Uniwersytetu na p. Mützel, a zarazem raport Dziekana Wydziału Matematyczno-Fizycznego w tej mierze uczynionego końcem sprawdzenia zażaleń zaniesionych. [s. 96] Uchwalono. Zaprosić znawców JWW Józefa Wodzickiego¹⁸, Józefa Michałowskiego¹⁹, Feliksa Grodzickiego i Ignacego Mieroszewskiego²⁰, aby do rozpoznania stanu reyterni koni ku temu celowi przeznaczonych, metody dawania lekcjów przez p. Mützel i wszelkich uchybień, o które się uczniowie użalają, a następnie udzielenia Radzie swej opinii przed dniem 24 czerwca br. Oskarżenie uczniów zrobione p. Mützel i raport Dziekana mają być Komisji powyższej udzielone do użycia.

Przedmiot. Senat Rządzący kommunikuje do użycia Projekt do założenia Szkół Przemysłowych dla ubogich dzieci przez p. Erazma Zawiszowskiego^a ułożony. Uchwalono. Zwrócić powyższe pismo jako do żadnego użytku służyć nie mogące. Przedmiot. P. Monika Łanicka^b prosi o upoważnienie jej do utrzymywania pensji żeńskiej. Uchwalono. Prośbę tą kommunikować Dozorowi Głównemu Szkół Początkowych do dania raportu. 1º. O ilości pensyj żeńskich w mieście Krakowie

^a Nazwisko niezbyt czytelne.

^b Nazwisko niezbyt czytelne.

będących. 2º. O stosunku wspomnianej ilości pensyj do prawdziwej publicznej potrzeby. 3º. O kwalifikacji osób pensje utrzymujących. 4º. O kwalifikacji zgłaszającej się p. Moniki Łanickiej.

Przedmiot. Senat Rządzący nadsyła assygnację na sumę 2000 złp dla p. Wojciecha Stattlera²¹ ucznia Szkoły Malarskiej bawiącego w Rzymie. Uchwalono. Assygnację tę doręczyć p. Joachimowi Stattler^c ojcu końcem podniesienia z Kasy pieniędzy i przesłania ich synowi do Rzymu.

[s. 97] Przedmiot. Zastępca Rektora Liceum św. Anny przedstawia w kopii wyrok zapadły przeciwko Florianowi Michalskiemu uczniowi klasy V, mocą którego za złe postępowanie ze szkół oddalonym został. Uchwalono. Odpowiedzieć zastępcy Rektora Liceum św. Anny, że Rada Wielka wyrok eksluzji Floriana Michalskiego zatwierdza i poleca zastępcy Rektora, aby zatwierdzenie uczniom klasy V ogłoszonym było. Zawiadomić także o tym Senat Rządzący końcem zainformowania władz policyjnych, iżby p. Floriana Michalskiego za ucznia nie uważały i miały baczne oko na jego postępowanie.

Przedmiot. P. Florian Michalski prosi o ułaskawienie wyroku ekskludującego go ze szkół. Uchwalono. Z powodu, że żadne kary ekskluzję poprzedzające do poprawy p. Michalskiego nie skłoniły, odmówić mu ułaskawienia.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu nadsyła akta sprawy Jana Szymańskiego, Józefa Starzyńskiego, Jana Pacaka, Leona Dunina, Michała Radomskiego i Solnickiego wraz z wyrokami Senatu Akademickiego i Rady Rektorskiej, mocą których pierwsi pięciu^d cum consilio absendi ostatni zaś przez relegację ze Szkół oddalonymi i z albumu Uniwersytetu wymazanymi zostali. P. Karol Solnicki i inni ekskludowani wyżej wymienieni zakładają rekurs od w mowie będących wyroków. Uchwalono. Rada zatwierdza wyroki obok wyłuszczone Senatu Akademickiego i Rady Rektorskiej z powodu, że rekurrujący już byli napominanymi pod zagrożeniem ekskluzją. Akta sprawy rekurrujących mają być Rektorowi Uniwersytetu zwróconymi z wezwaniem, aby Rada Rektorska wydała wyrok na Marcelego Kotkowskiego, niemniej Senat Rządzący ma być uwiadomionym o powyższych ekskluzjach końcem informowania o tym władz policyjnych.

[s. 98] Przedmiot. Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego przedstawia ułożony przez bywszy Komitet Licealny projekt do Ustawy dla Dyrektorów domowych pod decyzję Rady. Uchwalono. Komitetowi ustanowionemu przez Senat Rządzący do urządzenia burs i nadzoru domowego nad młodzieżą szkolną kommunikować do przejrzenia i opinii.

^c W oryginale: Sztatler.

^d W oryginale: 5-ciu.

Przedmiot. P. Markiewicz bywszy Wizytator Liceum żąda zwrócenia sobie kwoty 13 złp wydanych na kupno biletów teatralnych dla profesorów Liceum, kolejno na te widowiska w celu dostrzegania młodzieży szkolnej uczęszczających. Uchwalono. Wezwać Rektora Uniwersytetu, aby powyższą kwotę z funduszu ad extraordinaria przeznaczonego p. Markiewiczowi wypłacić nakazał.

Przedmiot. P. Brodowski²² profesor malarstwa i rysunków przedstawia, aby profesorowie sztuk pięknych przypuszczonymi byli do tych samych prerogatyw, jakich używają profesorowie wszyscy Uniwersytetu. Uchwalono. Podanie to kommunikować Senatowi Akademickiemu do opinii.

Przedmiot. P. Jan Galli²³ uczeń Szkoły Malarskiej i Rzeźbiarskiej prosi o udzielenie mu mieszkania w Collegium Jurydycznym. Uchwalono. Prośbę p. Galli przesłać Rektorowi Uniwersytetu do urzędowego użycia.

[s. 99] Przedmiot. Senat Akademicki przedstawia p. Juliana Sawiczewskiego²⁴ medycyny doktora makrobiotyki w Uniwersytecie bezpłatnie nauczającego do udzielenia mu nominacji na profesora ekstraordynaryjnego. Uchwalono. P. Juliana Sawiczewskiego profesorem ekstraordynaryjnym Wydziału Nauk Lekarskich bez pensji mianować z zastrzeżeniem, że winien będzie zastępować w razach choroby profesorów Wydziału Lekarskiego.

Przedmiot. P. Słotwiński członek Rady przedstawia uwagi swoje względem środków^e urządzenia Liceów w sposób, aby młodzież większą z nauk jako dotąd korzyść odnosiła i w zasadach religii i moralności ćwiczyła się. Uchwalono. Przesłać uwagi te Komitetowi przez Senat Rządzący do urządzenia burs i nadzoru nad młodzieżą szkolną ustanowionego, a to w celu, iżby takowe rozważył, i opinię swoją w tej mierze oznajmił.

Na czym posiedzenie ukończonym zostało.

[Podpisy] Wodzicki, Darowski – sekretarz Rady.

[hasła: Wielka Rada Uniwersytetu Jagiellońskiego, Senat Rządzący, Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, biskup krakowski, Rada Rektorska, Dozór Główny Szkół Początkowych, Liceum św. Anny, Liceum św. Barbary, Szkoła Sztuk Pięknych, ujeżdżalnia koni, Wydział Lekarski UJ, Poczta WMK]

¹ Stanisław Wodzicki (1759–1843): prezes Senatu Rządzącego, polityk o przekonaniach ultrazachowawczych, wróg niezależności UJ, swoją polityką doprowadził do wydania przez rządy państw opiekuńczych Przepisów

^e W oryginale: szrodków.

tymczasowych dla Uniwersytetu (1821), które uchylały liberalny Statut uczelni z 1818 r., zasadniczo ograniczając jej autonomię; cieszył się poparciem Metternicha i Nowosilcowa; położył zasługi w dziedzinie botaniki, autor sześciotomowego dzieła „O hodowaniu, użytku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów, roślin i ziół” (1818–1828), J. Sondel, Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012, s. 1416–1417.

² Jan Paweł Woronicz (1757–1829): od 1789 kanonik katedralny kijowski, w 1794 czł. Komisji Porządkowej Księstwa Mazowieckiego, 1800 czł. Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, 1805 kanonik warszawski, 1808 czł. Rady Stanu Księstwa Warszawskiego, 1816 biskup krakowski, 1828 arcybiskup warszawski i prymas Królestwa Polskiego, K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, Kraków 1999, s. 214–220.

³ Feliks Grodzicki (ok. 1760–1838): w 1809 członek Tymczasowej Rady Administracyjnej w Krakowie, członek-asesor Komisji Organizacyjnej z ramienia Austrii, od 1815 dożywotni senator WMK, od 1821 komisarz rządowy UJ, poseł do Zgromadzenia Reprezentantów 1817–1818, 1821–1822, PSB t. VIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959–1960 (J. Bieniarzówna); „Gazeta Krakowska” nr 98 z 7 XII 1817; nr 97 z 5 XII 1821.

⁴ Wojciech Linowski: senator WMK; podczas powstania kościuszkowskiego komisarz w Komisji Porządkowej Województwa Krakowskiego, w 1817 członek Komitetu dla ułożenia Statutu Urządzającego Zgromadzenia Polityczne, jego braćmi byli Aleksander (1759–1820), poseł, senator Królestwa Polskiego, działacz i pisarz polityczny; Ignacy, w 1794 pułkownik milicji województwa sandomierskiego, a także Rupert i Ksawery, Linowski Aleksander, [w:] PSB, t. 17,Wrocław 1972, s. 377–382 (A. Woltanowski, M. Złomska).

⁵ Józef Nikorowicz (1753–1833): od 1815 prezes Sądu Apelacyjnego WMK; studia ukończył na Uniwersytecie Lwowskim, od 1793 prezes Sądu (Trybunału) Szlacheckiego w Tarnowie, od 1797 w Krakowie, członek Wielkiej Rady UJ, wybrany w 1827 na prezesa Senatu Rządzącego, urzędu nie objął, J.Wawel- Louis, Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa, red. J. Bieniarzówna, W. Bieńkowski, „Biblioteka Krakowska” nr 117, Kraków 1977, s. 170–171; K. Hoszowski Biografie ośmiu zgasłych członków Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków 1869, s. 37–42.

⁶ Adam Krzyżanowski (1785–1847): w l. 1807/08–1808/09 profesor nadzw. w Katedrze Prawa Wekslowego, 1809/10–1811/12 prof. Kodeksu Napoleona, kodeksu handlowego, prawa górniczego „tudzież praw na ostatnim sejmie ustanowionych”, 1812/13–1847 prof. w Katedrze Kodeksu Cywilnego i Handlowego; w l. 1814/15–1815/1816, 1826/27–1832/33 dziekan Wydziału Prawa; 1845/46–1846/47 Rektor UJ, od 1816 członek TNK, prowadził praktykę adwokacką, P. M. Żukowski, op. cit., s. 262–263; J. Sondel, op. cit., s. 725; PSB, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 587–588 (J. Bieniarzówna).

⁷ Józef Markowski (1758–1829): profesor chemii i mineralogii UJ, kilkakrotny dziekan Wydziału Lekarskiego; od 1782 studiował nauki matematyczno-fizyczne i lekarskie, stypendysta Komisji Edukacji Narodowej, w okresie pobytu w Paryżu prywatny lekarz cesarzowej Józefiny, położył duże zasługi w zakresie dydaktyki chemii, zorganizował i wyposażył gabinet chemiczny, od 1817 wykładowca mineralogii; w 1818 Nowosilcow jako konserwator UJ powołał go na swojego zastępcę, w tym charakterze Markowski okazał się zausznikiem władz zaborczych, J. Sondel, op. cit., s. 820–821.

⁸ Mikołaj Hoszowski (1778–1828): senator WMK, w 1809 czł. Centralnej Komisji Rządu Tymczasowego, od 1816 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1816 członek Komitetu Prawodawczego, w l. 1817–1828 marszałek sejmowy, od 1816 członek TNK, w l. 1817/18, 1824/25–1827/28 zast. profesora w Katedrze Umiejętności Politycznych; 1818/19–1822/23 profesor tamże, w 1824 dziekan Wydziału Prawa UJ, P. M. Żukowski, op.cit., s. 189–190; PSB, t. X, s. 33–34 (C. Bąk).

⁹ Feliks Słotwiński (1788–1863): w 1811 zast. prof. w Katedrze Prawa Natury, Publicznego, Narodów i Ekonomii Politycznej; 1812–1817 prof. tamże; 1817–1828, 1831–1833 prof. w Katedrze Prawa Natury i Kościelnego; 1833/34–1846/47 prof. prawa rzymskiego i kościelnego; 1848/49–1860 prof. w Katedrze Prawa Kościelnego i Procedury Cywilnej; 1820/21–1822/23, 1833/34–1834/35, 1842/43, 1845/46–1847/48, 1850/51 dziekan Wydział Prawa, P. M. Żukowski, op. cit., s. 482–483; PSB, t. XXXIX, Warszawa–Kraków 1999–2000, s. 47–50 (B. Szlachta); Złota księga Wydziału Prawa i Administracji, red. J. Stelmach, W. Uruszczak, Kraków 2000, s. 127–134 (B. Szlachta); J. Sondel, op. cit., s. 1205.

¹⁰ Franciszek Kostecki (1758–1844): profesor patologii i praktyki lekarskiej Szkoły Głównej; od 1785 adiunkt chirurgii, 1788 doktor medycyny i chirurgii, uczestnik powstania kościuszkowskiego, dziekan Wydziału Lekarskiego 1809, 1814–1818, w l. 1826–1830 asesor Komitetu przy Kuratorii Generalnej Instytutów Naukowych, J. Sondel, op. cit., s. 692, 1446.

¹¹ Wincenty Darowski (1787–1862): dr praw UJ, od 1816 r. urzędnik WMK, w tym sekretarz generalny Senatu Rządzącego (do 1843), czł. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, w l. 1846–1851 prezes Komitetu Gospodarczo-Rolniczego (późniejszego Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego), zwolennik uwłaszczenia chłopów, PSB, t. IV, Kraków 1937, s. 443 (W. Sobociński).

¹²Wawrzyniec Dorau: dyrektor Poczty Wolnego Miasta Krakowa, Kalendarzyk polityczny...na rok 1819, s. 20.

¹³ Roman Markiewicz (1772–1841): profesor fizyki, w l. 1820–1823 dwukrotny dziekan Wydziału Matematyczno-Fizycznego UJ, współtwórca „statutu karności” dla uczniów licealnych, od 1829 zastępca konserwatora UJ z ramienia Rosji, wykładał fizykę teoretyczną i eksperymentalną, w l. 1832–1838 prowadził kurs mechaniki dla rzemieślników, J. Sondel, op. cit., s. 819–820.

¹⁴ Tomasz Wysocki: nauczyciel, profesor literatury polskiej i łacińskiej oraz w historii w Liceum św. Anny (Kolegium Nowodworskiego), Kalendarzyk polityczny...na rok 1819, s. 57.

¹⁵Antoni Himonowski (1758–1830): pedagog, prorektor Gimnazjum (później Liceum) św. Anny; w l. 1794–1801 prorektor Szkół Przygłównych, 1794–1812 senior bursy Iurisperitorum, w 1820 przeszedł na emeryturę; sędzia pokoju okręgu I, PSB, t. IX, Wrocław–Warszawa–Kraków 1961, s. 519–520 (K. Mrozowska); R. Dutkowa, Szkolnictwo średnie Krakowa w pierwszej połowie XIX w. (1801 – 1846), Wrocław 1976, „Monografie z Dziejów Oświaty”, t. XIX, passim; Kalendarzyk polityczny...na rok 1819, s. 57.

¹⁶ Wojciech Pacewicz (Paciewicz): nauczyciel języka francuskiego i niemieckiego w Liceum św. Barbary, Kalendarzyk polityczny...na rok 1819, s. 58.

¹⁷ Jan Mützel: nauczyciel jeździectwa („jeżdżeń konnych”, „bereiter”) , Kalendarzyk polityczny...na rok 1819, s. 55.

¹⁸ Józef Wincenty Wodzicki (1775–1847): ziemianin, właściciel Prokocimia i Kościelnik, w l. 1811–1813 członek Rady Departamentowej m. Krakowa, w 1830 r. dowódca Gwardii Narodowej w Krakowie, członek loży „Przesąd Zwyciężony”, Encyklopedia Krakowa, wyd. 2, t. 2, Kraków 2023, s. 714.

¹⁹ Józef Michałowski (1767–1837): senator dożywotni WMK, ziemianin, uczestnik powstania kościuszkowskiego, w Senacie Rządzącym członek stronnictwa szlacheckiego, zwolennik Stanisława Wodzickiego, Poczet sołtysów, wójtów, burmistrzów i prezydentów miasta Krakowa (1228 – 2010), red. B. Kasprzyk, Kraków 2010, s. 760.

²⁰ Ignacy Mieroszewski (1787–1854): artysta malarz, rzeźbiarz, poeta, czł. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego od 1816, brat Jana Mieroszewskiego, senatora i dyrektora policji Wolnego Miasta Krakowa, Mieroszewski Jan [w:] PSB, t. 20, s. 818–821 (Z. Jabłoński).

²¹ W oryginale: Sztatlera. Wojciech Stattler (1800–1875): malarz, pedagog, od 1817 studiował nauki matematyczno-fizyczne na UJ, malarstwa uczył się u Józefa Brodowskiego i Józefa Peszki w Szkole Sztuk Pięknych, w l. 1817–1823 studiował też w Rzymie i Wenecji, 1828 czł. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, od 1831 profesor rysunków i malarstwa w SSP, PSB, t. XLII, Warszawa-Kraków 2003–2004, s. 584–588 (J. Polanowska).

²² Józef Brodowski (1772–1853): malarz, przedstawiciel klasycyzmu, nauczyciel rysunku w Liceum św. Anny, następnie profesor Szkoły Sztuk Pięknych, PSB, t. II, Kraków 1936, s. 446–447 (F. Kopera); Kalendarzyk polityczny... na rok 1819, s. 54.