Protokół pierwszego posiedzenia Wielkiej Rady Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 22 czerwca 1818 r.
Or. Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. S I 77, s. 1–2.
Edycja krytyczna: Mateusz Mataniak.

22 VI 1818

[s.1]

Działo się na posiedzeniu Wielkiej Rady Uniwersytetu Jagiellońskiego, pierwszej po installacyi dnia 22 czerwca 1818 r.

W obecności Jaśnie Wielmożnego Stanisława hr. Wodzickiego¹ prezesa Senatu Rządzącego i Rady Wielkiej; Jaśnie Wielmożnych Jana Pawła Woronicza², biskupa krakowskiego; senatora Grodzickiego³ delegowanego od Senatu; Nikorowicza⁴ prezesa Sądu Apelacyjnego; Litwińskiego⁵ Rektora Akademii; hrabiego Stadnickiego⁶ delegowanego od Zgromadzenia Reprezentantów; senatora Hoszowskiego⁷ członka mianowanego od konserwatora Uniwersytetu Jaśnie Oświeconego księcia Metternicha⁸; Adama Krzyżanowskiego⁹ profesora publicznego prawa i członka mianowanego od konserwatora Uniwersytetu JO księcia Radziwiłła¹⁰, Markowskiego¹¹ profesora publicznego chemii, członka mianowanego od konserwatora Uniwersytetu JW Nowosilcowa¹², komisarza pełnomocnego Najjaśniejszego Cesarza Wszech Rosji, króla polskiego.

Prezydujący w Radzie wniósł po otwarciu posiedzenia, że ponieważ przed wszystkim zająć się wypadałoby Radzie urządzeniem porządkowym^a sposobu, według którego w urzędowaniu swoim postępować ma. Przeto poczytuje za rzecz potrzebną, aby się Rada nad ułożeniem tymczasowym organizacji swego ciała zastanowiła, i w tym względzie co znajdzie potrzebnym, uchwaliła. Wskutek czego uchwalono, co następuje: 1. Przystąpić do wyboru sekretarza Rady i tym Wielmożny Darowski¹³ sekretarz w Senacie Rządzącym wybranym został. 2. Posiedzenie Rady raz tylko w miesiąc odbywać się będzie, w dniu pierwszym każdego miesiąca, wyjąwszy gdyby dla święta na dzień następny odłożonym było. Na nadzwyczajne posiedzenia, gdy tego potrzeba wymagać będzie, Prezes Rady [s. 2] przez okólnik członków wezwie. 3. Miejsce posiedzeń Rady naznacza się w Sali Jagiellońskiej. 4. Mianowany sekretarz trzymać będzie Protokół podawczy i Archiwum, a do kopiowania expedycjów wzywać będzie jednego z uczniów Uniwersytetu, którego rektor przeznaczy. 5. Sekretarz jako utrzymujący protokół podania numerem dziennika oznaczać i takowe prezesowi

^a Wyraz niezbyt czytelny.

Rady po oznaczeniu odsyłać będzie. 6. Nadesłane od Wysokiej Komisji Organizacyjnej podania w protokół wciągnie i liczbami oznaczy. 7. Sekretarz jako Archiwum utrzymujący takowe w szczególne fascykuły układać i repertorium utrzymywać obowiązanym będzie. 8. Prezes Rady tak nadesłane dotąd do Rady podania, jako też i następnie nadejść mogące, jak uzna potrzebę, lub jednemu z członków do wypracowania przydzieli, lub też sam na posiedzeniu do decyzji przedstawiać będzie. 9. Senat Rządzący zapytać, czyli podania do protokołu Rady przychodzące mają być wolnymi od stempla, lub też czyli rozróżnienie pomiędzy prywatnymi ściśle a przedmiotów naukowych dotyczącymi ma mieć miejsce; i na koniec jakiej ceny stempel naznaczonym zostanie. 10. Ponieważ założenie Biura Rady i utrzymywanie tegoż potrzebuje funduszów, wzywać przeto Senat Rządzący, aby stosowną kwotę salvo calculo lub też bez kalkulacji do funduszu oszczędności Kasy Uniwersytetu zaasygnował.

Po uchwaleniu powyższych przedmiotów Prezes Rady [s. 3] następne posiedzenie bez oddzielnego zwołania oznaczył na dzień 25 b.m. godzinę piątą poobiednią.

[Podpisy] Wodzicki prezydujący, J.P. Woronicz biskup krakowski, Grodzicki, Nikorowicz, Litwiński, Hoszowski, Krzyżanowski, Antoni Stadnicki, Józef Markowski, Darowski – sekretarz Wielkiej Rady.

[hasła: Wielka Rada Uniwersytetu Jagiellońskiego, Senat Rządzący, Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, biskup krakowski, prezes Sądu Apelacyjnego Wolnego Miasta Krakowa, konserwator Uniwersytetu Jagiellońskiego, sekretarz Wielkiej Rady UJ, archiwum Wielkiej Rady UJ]

¹ Stanisław Wodzicki (1759–1843): prezes Senatu Rządzącego, polityk o przekonaniach ultrazachowawczych, wróg niezależności UJ, swoją polityką doprowadził do wydania przez rządy państw opiekuńczych Przepisów tymczasowych dla Uniwersytetu (1821), które uchylały liberalny Statut uczelni z 1818 r., zasadniczo ograniczając jej autonomię; cieszył się poparciem Metternicha i Nowosilcowa; położył zasługi w dziedzinie botaniki, autor sześciotomowego dzieła „O hodowaniu, użytku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów, roślin i ziół” (1818–1828), J. Sondel, Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012, s. 1416–1417.

² Jan Paweł Woronicz (1757–1829): od 1789 kanonik katedralny kijowski, w 1794 czł. Komisji PorządkowejKsięstwa Mazowieckiego, 1800 czł. Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, 1805 kanonik warszawski, 1808 czł. Rady Stanu Księstwa Warszawskiego, 1816 biskup krakowski, 1828 arcybiskup warszawski i prymas Królestwa Polskiego, K.R. Prokop, Poczet biskupów krakowskich, Kraków 1999, s. 214–220.

³ Feliks Grodzicki (ok. 1760–1838): w 1809 członek Tymczasowej Rady Administracyjnej w Krakowie, członek-asesor Komisji Organizacyjnej z ramienia Austrii, od 1815 dożywotni senator WMK, od 1821 komisarz rządowy UJ, poseł do Zgromadzenia Reprezentantów 1817–1818, 1821–1822, PSB t. VIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959–1960 (J. Bieniarzówna); „Gazeta Krakowska” nr 98 z 7 XII 1817; nr 97 z 5 XII 1821.

⁴ Józef Nikorowicz (1753–1833): od 1815 prezes Sądu Apelacyjnego WMK; studia ukończył na Uniwersytecie Lwowskim, od 1793 prezes Sądu (Trybunału) Szlacheckiego w Tarnowie, od 1797 w Krakowie, członek Wielkiej Rady UJ, wybrany w 1827 na prezesa Senatu Rządzącego, urzędu nie objął, J.Wawel- Louis, Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa, red. J. Bieniarzówna, W. Bieńkowski, „Biblioteka Krakowska” nr 117. Kraków 1977, s. 170–171; K. Hoszowski Biografie ośmiu zgasłych członków Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków 1869, s. 37–42.

⁵ Walenty Litwiński (1778–1823): w l. 1801/02 prof. w Katedrze Prawa Natury i Narodów na Uniwersytecie Lwowskim, 1802–1811 suplent (zast. profesora) w Szkole Głównej Koronnej, 1811/12–1822/23 prof. w Katedrze Praktyki Sądowej i Prawa Kryminalnego; 1810 dziekan Wydziału Prawa, 1814/15–1820/21 Rektor UJ, dbał o uzyskanie szerszej autonomii przez uczelnię; uczestnik prac Nadzwyczajnego Zgromadzenia Prawodawczego (7 I–3 III 1818), 1817/1818 poseł do Zgromadzenia Reprezentantów, 1815–1823 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1815 prezes TNK, 1810 członek loży „Przesąd Zwyciężony”, J. Sondel, op. cit., s. 770–771; PSB, t. XVII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972, s. 494–495 (R. Dutkowa); P. M. Żukowski, Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 2: 1780–2012, red. D. Malec, Kraków 2014, s. 304–305; „Gazeta Krakowska” 1817, nr 98.

⁶ Antoni T. Stadnicki (1774–1820): działacz edukacyjny i sejmowy w Księstwie Warszawskim i Wolnym Mieście Krakowie; 1809 prezes Komisji do spraw Akademickich, 1812 radca departamentu krakowskiego, uczestnik prac Nadzwyczajnego Zgromadzenia Reprezentantów (7 I–3 III 1818), w l. 1817, 1817/1818, 1819/1820 poseł do Zgromadzenia Reprezentantów, od 1816 członek TNK, 1818 członek Wielkiej Rady UJ, PSB, t. XLI, Warszawa–Kraków 2002, s. 376–378 (J. Wyrozumski, M. Czeppe); „Gazeta Krakowska” 1817, nr 14, 98, 99; 1818, nr 5, 9, 44; 1819, nr 99; 1820, nr 8.

⁷ Mikołaj Hoszowski (1778–1828): senator WMK, w 1809 czł. Centralnej Komisji Rządu Tymczasowego, od 1816 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1816 członek Komitetu Prawodawczego, w l. 1817–1828 marszałek sejmowy, od 1816 członek TNK, w l. 1817/18, 1824/25–1827/28 zast. profesora w Katedrze Umiejętności Politycznych; 1818/19–1822/23 profesor tamże, w 1824 dziekan Wydziału Prawa UJ, P. M. Żukowski, op.cit., s. 189–190; PSB, t. X, s. 33–34 (C. Bąk).

⁸ Klemens Metternich (1773–1859): austriacki mąż stanu, kanclerz; od 1809 minister spraw zagranicznych Austrii, w l. 1814–1815 przewodniczył Kongresowi Wiedeńskiemu, inspirator Świętego Przymierza, zwolennik systemu europejskiej równowagi sił, [hasło] Metternich Klemens [w:] Słownik historii doktryn politycznych, t. 4, Warszawa 2009, s. 141– 143 (A. Rzegocki).

⁹ Adam Krzyżanowski (1785–1847): w l. 1807/08–1808/09 prof. nadzw. w Katedrze Prawa Wekslowego, 1809/10–1811/12 prof. Kodeksu Napoleona, kodeksu handlowego, prawa górniczego „tudzież praw na ostatnim sejmie ustanowionych”, 1812/13–1847 prof. w Katedrze Kodeksu Cywilnego i Handlowego; w l. 1814/15–1815/1816 i 1826/27–1832/33 dziekan Wydziału Prawa; 1845/46–1846/47 Rektor UJ; od 1816 członek TNK, prowadził praktykę adwokacką, P. M. Żukowski, op. cit., s. 262–263; J. Sondel, op. cit., s. 725; PSB, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 587–588 (J. Bieniarzówna).

¹⁰ Antoni Radziwiłł (1775–1833): polityk, od 1815 namiestnik Wielkiego Księstwa Poznańskiego, kompozytor, mecenas sztuki, PSB, t. XXX, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1987, s. 156–160 (A. Galos, A. Nowak-Romanowicz).

¹¹ Józef Markowski (1758–1829): profesor chemii i mineralogii UJ, kilkakrotny dziekan Wydziału Lekarskiego; od 1782 studiował nauki matematyczno-fizyczne i lekarskie, stypendysta Komisji Edukacji Narodowej, w okresie pobytu w Paryżu prywatny lekarz cesarzowej Józefiny, położył duże zasługi w zakresie dydaktyki chemii, zorganizował i wyposażył gabinet chemiczny, od 1817 wykładowca mineralogii; w 1818 Nowosilcow jako konserwator UJ powołał go na swojego zastępcę, w tym charakterze Markowski okazał się zausznikiem władz zaborczych, J. Sondel, op. cit., s. 820–821.

¹² Nikołaj Nowosilcow (1761–1836): rosyjski działacz państwowy, komisarz carski przy Radzie Stanu Królestwa Polskiego, z ramienia dworu rosyjskiego był też konserwatorem, czyli opiekunem i protektorem Uniwersytetu w okresie Wolnego Miasta Krakowa, w zwalczaniu tendencji liberalnych na uczelni posługiwał się swoim zausznikiem J. Markowskim; autor tzw. Statutu kuratorskiego (1826), który wykluczał profesorów z życia politycznego, J. Sondel, op. cit., s. 918; A. Jezioro, Polityczny aspekt walki o autonomię Uniwersytetu Jagiellońskiego w czasach Wolnego Miasta Krakowa, „Politeja” 1(13) 2010, s. 45–47.

¹³ Wincenty Darowski (1787–1862): dr praw UJ, od 1816 r. urzędnik WMK, w tym sekretarz generalny Senatu Rządzącego (do 1843), czł. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, w l. 1846–1851 prezes Komitetu Gospodarczo-Rolniczego (późniejszego Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego), zwolennik uwłaszczenia chłopów, PSB, t. IV, Kraków 1937, s. 443 (W. Sobociński).