Protokół siedemnastego posiedzenia Wielkiej Rady Uniwersytetu Jagiellońskiego z dnia 14 września 1820 r.
Or. Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, sygn. S I 77, s. 52–55.
Edycja krytyczna: Mateusz Mataniak.

14 IX 1820

[s. 52]

Działo się na posiedzeniu Rady dnia 14 września 1820 r.

W obecności prezesa Senatu i Rady Wodzickiego¹, prezesa Appellacyi Nikorowicza², senatora Grodzickiego³, Litwińskiego Rektora⁴, Krzyżanowskiego⁵, Hoszowskiego⁶ i Markowskiego⁷, zastępców konserwatorów tudzież Darowskiego sekretarza Rady⁸.

Przedmiot. Na wniosek Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego, w którym projektowane były różne środki przedsięwzięcia końcem zapobieżenia niesforności młodzieży szkolnej. [s. 53] Uchwalono. 1º Polecić Komitetowi Akademickiemu dozór nad Liceum sprawującemu, aby najdalej w trzech dniach zdał sumienny i rzetelny raport wyjaśniający przyczyny istotne zachodzącego w szkołach licealnych nieporządku, bez względu, czyli takowe w uczniach czy w profesorach znajdują się, i aby podał projekt do zaradczych środków, którymi by należyty porządek w naukach osiągnionym być mógł. 2º Gdy Statut teraźniejszy dla Liceum nie obejmuje przepisów karności i toż rządzi się dotąd Statutem Księstwa Warszawskiego^a nie odpowiadającym dzisiejszym potrzebom ani miejscowości, wezwać przeto Komitet wspomniany, aby równie w przeciągu trzech dni podał jej projekt do nowego Kodeksu karności szkolnej stosowny do miejscowości, czasu i sposobu myślenia uczniów. 3º Ponieważ również w Statucie nie znajduje się Kodeks karności dla uczniów Uniwersytetu ani też instrukcja, według której Komitet Akademicki dozór nad Liceum sprawować ma, przeto polecić Senatowi Akademickiemu, aby w przeciągu miesiąca jednego Kodeks karności dla uczniów Uniwersytetu i instrukcję wspomnianą dla Komitetu ułożył. 4º Ponieważ urzędowanie dotychczasowych członków Komitetu Akademickiego w miesiącu listopadzie ukończyć się ma, uważając iż przez lat trzy równie jak inne godności akademickie trwać powinno, wzywać przeto Rektora Uniwersytetu, aby wezwał Uniwersytet do przedsięwzięcia nowego wyboru członków do Komitetu w miesiącu listopadzie i oznajmił członkom Uniwersytetu, iż wybrany od przyjęcia tego urzędowania wymawiać się nie będzie

^a W oryginale: XW-go.

mógł, ani się od niego uwolnić, chyba za zezwoleniem Rady, która z ważnych tylko przyczyn podobne uwolnienie udzieli. 5º Na koniec uwiadomić również Rektora Uniwersytetu o wezwaniach do Komitetu Licealnego i Senatu Akademickiego poczynionych.

[s. 54] Przedmiot. JW Markowski zastępca konserwatora JW hr. Nowosilcowa⁹ udzielił Radzie zrobionej do siebie przez tegoż konserwatora odezwy, w której wymienione są środki, jakie przedsięwziąć wypadałoby końcem zaprowadzenia w szkołach porządku i karności. Uchwalono. Ponieważ pierwsze trzy punkta obok wymienionej odezwy załatwione są przez bezpośrednie zniesienie się Senatu Rządzącego z Rektorem Uniwersytetu, gdy nadto punkt pierwszy Oddziału Drugiego uwag JW Nowosilcowa^a załatwionym równie został przez dane w dniu dzisiejszym ze strony Rady polecenia Komitetowi nadzorującemu Liceum, przeto tylko punkta 2, 3, 4 i 5 kommunikować Rektorowi Uniwersytetu jako myśli Rady, z wezwaniem a że w wykonanie wprowadził i stosowne jakie wypadnie w tej mierze uczynił do Rektora przedstawienia.

Przedmiot. Senat Rządzący wzywa Radę, aby Kodeks karności szkolnej ułożyła, który by za prawidło Statut Rektorski w rozpoznawanie spraw Statutem pod jego sąd poddanych. Uchwalono. Uwiadomić Senat o wszystkich krokach jakie Rada uczyniła końcem zaprowadzenia porządku i karności w Liceum i zadosyć uczynienia żądaniu Senatu Rządzącego.

Przedmiot. Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego przedstawia kandydatów na kollaboratorów do dawania lekcji w Drugim Oddziale klas czwartej i piątej, ustanowionych uchwałą Senatu Rządzącego z dn. 9 czerwca br. do L. 1802 zapadłą z pensją 1000 złp z funduszu minerwaliów wypłacić się mającą. Uchwalono. Rada przychylając się do opinii Komitetu Akademickiego i Senatu Akademickiego mianuje kollaboratorami tymczasowymi przy Oddziale Drugim Liceum p. Karola Mecherzyńskiego¹⁰ do Literatury Polskiej i Łacińskiej, [s. 55] p. Piotra Fijałkowskiego¹¹ do języka polskiego i łacińskiego, p. Józefa Pysch¹² do języka niemieckiego i francuskiego, p. Michała Łuszczkiewicza¹³ do umiejętności fizycznych, z zarazem do Senatu Rządzącego czyni odezwę, iżby polecił Kasie Głównej, aby z funduszu minerwaliów począwszy od 1 października rb. pensje rzeczonym kollaboratorom na ręce kasjera Uniwersytetu w stosunku 4000 złp ratami miesięcznymi wypłacała.

Przedmiot. X. Jaroński¹⁴ wnosi prośbę o udzielenie mu Katedry wakującej w Wydziale Teologicznym. Uchwalono. Prośbę tę przesłać Senatowi Akademickiemu do dalszego urzędowego użycia.

^a W oryginale: Nowosilcoffa.

Przedmiot. Senat Rządzący donosi, iż stosownie do wezwania Rady dał polecenie kasjerowi Uniwersytetu, iżby od pobierających pensję wysłużoną a za granicą zamieszkałych emerytów świadectwa życia żądał, gdy przez pełnomocników po płacę zgłaszać się będą. Uchwalono. Powziąć doniesienie to do wiadomości. Na czym posiedzenie ukończonym zostało.

[Podpisy] Wodzicki, Darowski – sekretarz Rady.

[hasła: Wielka Rada Uniwersytetu Jagiellońskiego, Senat Rządzący, Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, konserwator Uniwersytetu Jagiellońskiego, sekretarz Wielkiej Rady UJ, Liceum św. Anny, Wydział Teologiczny UJ, pensja emerytalna, fundusz minerwaliów, dyscyplina szkolna]

¹ Stanisław Wodzicki (1759–1843): prezes Senatu Rządzącego, polityk o przekonaniach ultrazachowawczych, wróg niezależności UJ, swoją polityką doprowadził do wydania przez rządy państw opiekuńczych Przepisów tymczasowych dla Uniwersytetu (1821), które uchylały liberalny Statut uczelni z 1818 r., zasadniczo ograniczając jej autonomię; cieszył się poparciem Metternicha i Nowosilcowa; położył zasługi w dziedzinie botaniki, autor sześciotomowego dzieła „O hodowaniu, użytku, mnożeniu i poznawaniu drzew, krzewów, roślin i ziół” (1818–1828), J. Sondel, Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012, s. 1416–1417.

²Józef Nikorowicz (1753–1833): od 1815 prezes Sądu Apelacyjnego WMK; studia ukończył na Uniwersytecie Lwowskim, od 1793 prezes Sądu (Trybunału) Szlacheckiego w Tarnowie, od 1797 w Krakowie, członek Wielkiej Rady UJ, wybrany w 1827 na prezesa Senatu Rządzącego, urzędu nie objął, J.Wawel- Louis, Urywki z dziejów i życia mieszkańców Krakowa, red. J. Bieniarzówna, W. Bieńkowski, „Biblioteka Krakowska” nr 117, Kraków 1977, s. 170–171; K. Hoszowski Biografie ośmiu zgasłych członków Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, Kraków 1869, s. 37–42.

³ Feliks Grodzicki (ok. 1760–1838): w 1809 członek Tymczasowej Rady Administracyjnej w Krakowie, członek-asesor Komisji Organizacyjnej z ramienia Austrii, od 1815 dożywotni senator WMK, od 1821 komisarz rządowy UJ, poseł do Zgromadzenia Reprezentantów 1817–1818, 1821–1822, PSB t. VIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959–1960 (J. Bieniarzówna); „Gazeta Krakowska” nr 98 z 7 XII 1817; nr 97 z 5 XII 1821.

⁴Walenty Litwiński (1778–1823): w l. 1801/02 profesor w Katedrze Prawa Natury i Narodów na Uniwersytecie Lwowskim, 1802–1811 suplent (zast. profesora) w Szkole Głównej Koronnej, 1811/12– 1822/23 prof. w Katedrze Praktyki Sądowej i Prawa Kryminalnego; 1810 dziekan Wydziału Prawa, 1814/15–1820/21 Rektor UJ, dbał o uzyskanie szerszej autonomii przez uczelnię; uczestnik prac Nadzwyczajnego Zgromadzenia Prawodawczego (7 I–3 III 1818), 1817/1818 poseł do Zgromadzenia Reprezentantów, 1815–1823 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1815 prezes TNK, 1810 członek loży „Przesąd Zwyciężony”, J. Sondel, op. cit., s. 770–771; PSB, t. XVII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972, s. 494–495 (R. Dutkowa); P. M. Żukowski, Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 2: 1780–2012, red. D. Malec, Kraków 2014, s. 304–305; „Gazeta Krakowska” 1817, nr 98.

⁵ Adam Krzyżanowski (1785–1847): w l. 1807/08–1808/09 profesor nadzw. w Katedrze Prawa Wekslowego, 1809/10–1811/12 prof. Kodeksu Napoleona, kodeksu handlowego, prawa górniczego „tudzież praw na ostatnim sejmie ustanowionych”, 1812/13–1847 prof. w Katedrze Kodeksu Cywilnego i Handlowego; w l. 1814/15–1815/1816, 1826/27–1832/33 dziekan Wydziału Prawa; 1845/46–1846/47 Rektor UJ, od 1816 członek TNK, prowadził praktykę adwokacką, P. M. Żukowski, op. cit., s. 262–263; J. Sondel, op. cit., s. 725; PSB, t. XV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 587–588 (J. Bieniarzówna).

⁶ Mikołaj Hoszowski (1778–1828): senator WMK, w 1809 czł. Centralnej Komisji Rządu Tymczasowego, od 1816 sędzia Sądu Apelacyjnego WMK, od 1816 członek Komitetu Prawodawczego, w l. 1817–1828 marszałek sejmowy, od 1816 członek TNK, w l. 1817/18, 1824/25–1827/28 zast. profesora w Katedrze Umiejętności Politycznych; 1818/19–1822/23 profesor tamże, w 1824 dziekan Wydziału Prawa UJ, P. M. Żukowski, op.cit., s. 189–190; PSB, t. X, s. 33–34 (C. Bąk).

⁷ Józef Markowski (1758–1829): profesor chemii i mineralogii UJ, kilkakrotny dziekan Wydziału Lekarskiego; od 1782 studiował nauki matematyczno-fizyczne i lekarskie, stypendysta Komisji Edukacji Narodowej, w okresie pobytu w Paryżu prywatny lekarz cesarzowej Józefiny, położył duże zasługi w zakresie dydaktyki chemii, zorganizował i wyposażył gabinet chemiczny, od 1817 wykładowca mineralogii; w 1818 Nowosilcow jako konserwator UJ powołał go na swojego zastępcę, w tym charakterze Markowski okazał się zausznikiem władz zaborczych, J. Sondel, op. cit., s. 820–821.

⁸ Wincenty Darowski (1787–1862): dr praw UJ, od 1816 r. urzędnik WMK, w tym sekretarz generalny Senatu Rządzącego (do 1843), czł. Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, w l. 1846–1851 prezes Komitetu Gospodarczo-Rolniczego (późniejszego Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego), zwolennik uwłaszczenia chłopów, PSB, t. IV, Kraków 1937, s. 443 (W. Sobociński).

⁹ W oryginale Nowosilcoff. Nikołaj Nowosilcow (1761–1836): rosyjski działacz państwowy, komisarz carski przy Radzie Stanu Królestwa Polskiego, z ramienia dworu rosyjskiego był też konserwatorem, czyli opiekunem i protektorem Uniwersytetu w okresie Wolnego Miasta Krakowa, w zwalczaniu tendencji liberalnych na uczelni posługiwał się swoim zausznikiem J. Markowskim; autor tzw. Statutu kuratorskiego (1826), który wykluczał profesorów z życia politycznego, J. Sondel, op. cit., s. 918; A. Jezioro, Polityczny aspekt walki o autonomię Uniwersytetu Jagiellońskiego w czasach Wolnego Miasta Krakowa, „Politeja” 1(13) 2010, s. 45–47.

¹⁰ Karol Mecherzyński (1800–1881): profesor historii literatury polskiej UJ; od 1849 zastępca profesora literatury polskiej, od 1855 profesor, 1867–1868 zastępca dyrektora Biblioteki Jagiellońskiej, członek TNK oraz Akademii Umiejętności w Krakowie, J. Sondel, op. cit., s. 831.

¹¹ Piotr Fijałkowski: w 1834 nauczyciel w Liceum św. Barbary, Kalendarzyk polityczny Wolney i niepodległey Rzeczypospolitey Krakowskiey pod opieką Trzech Nayjaśniejszych i Najpotężnieyszych Monarchów zostaiącey na rok 1834, Kraków 1834, s. 57.

¹² Józef Pysch: w 1834 profesor i dyrektor Szkoły Wydziałowej, Kalendarzyk polityczny... na rok 1834 , s. 58.

¹³ Michał Łuszczkiewicz: w 1834 profesor w Liceum św. Barbary, Kalendarzyk polityczny... na rok 1834, s. 57.

¹⁴ Feliks Jaroński (1777–1827): profesor filozofii i teologii UJ; od 1809 zastępca profesora filozofii spekulatywnej, propagator myśli I. Kanta, autor trzytomowego dzieła „O filozofii” (Kraków 1812), wykładał też na Wydziale Teologicznym, J. Sondel, op. cit., s. 577–578.